آیا هبه قابل بازگشت است؟

بله، اصولاً هبه قابل بازگشت است و شما می توانید مالی را که هدیه داده اید، پس بگیرید. اما این ماجرا همیشه هم به همین سادگی نیست و مثل هر قانون دیگری، این موضوع هم کلی تبصره و استثنا دارد که ممکن است حق رجوع از هبه را از شما بگیرد. حتماً برای شما هم پیش آمده که از بخشیدن یک کادو یا مال، پشیمان شوید و دلتان بخواهد آن را پس بگیرید؛ اما آیا از نظر قانونی چنین امکانی وجود دارد و چطور باید این کار را انجام داد؟

توی این مقاله می خواهیم با هم قدم به قدم پیش برویم و ببینیم «هبه» دقیقاً یعنی چی، چرا میشه ازش برگشت و توی چه مواردی دیگه این امکان وجود نداره. فرقی نمی کنه هبه کننده باشید یا هدیه گیرنده، با خوندن این راهنما به جواب همه سوالاتتون می رسید و یاد می گیرید که چطور باید در این باره تصمیم درست و قانونی بگیرید. پس با ما همراه باشید تا همه پیچ و خم های رجوع از هبه رو با زبانی ساده و خودمانی باز کنیم.

هبه چیست؟ از هدیه معمولی تا عقد حقوقی!

اول از همه بیایید ببینیم اصلاً هبه یعنی چی. توی زندگی روزمره ما وقتی به کسی چیزی رو مجانی میدیم، بهش میگیم هدیه یا کادو. ولی توی دنیای حقوق، این کار اسم و رسم خاص خودش رو داره و بهش میگن عقد هبه. این کلمه شاید یه کم حقوقی و قلمبه سلمبه به نظر بیاد، ولی مفهومش همون بخشش و هدیه دادنه، منتها با چارچوب ها و قواعد مشخص قانونی.

قانون مدنی ما (ماده 795) هبه رو اینطوری تعریف کرده: «عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند.» این یعنی چی؟ یعنی یه نفر (که بهش میگیم واهب یا هدیه دهنده) یه مال رو (که بهش میگیم عین موهوبه یا مال هبه شده) به صورت رایگان و مجانی به نفر دیگه (که بهش میگیم متهب یا هدیه گیرنده) میده و اون رو مالک اون مال می کنه. نکته اصلی کلمه مجاناً هست؛ یعنی بدون اینکه در مقابلش چیزی دریافت کنه. برای اینکه این عقد هبه درست و حسابی شکل بگیره، سه تا چیز مهمه:

• اولاً، واهب باید بخواهد و ایجاب کند که مال را ببخشد.
• دوماً، متهب باید این بخشش رو قبول کند.
• سوماً، و از همه مهم تر، خود مال باید به متهب قبض یا تحویل داده بشه. بدون تحویل مال، عقد هبه کامل نمی شود.

واکاوی هبه در قانون مدنی (ماده 795)

همونطور که گفتیم، ماده 795 قانون مدنی پایه و اساس هبه رو مشخص می کنه. وقتی می گیم «مالی را مجاناً تملیک می کند»، یعنی اون مال به صورت رایگان به مالکیت فرد دیگه ای درمیاد. اینجاست که نقش سه رکن اصلی هبه پررنگ میشه:

• واهب: همون کسی که دستش به خیر می ره و هدیه رو میده.
• متهب: کسی که این سعادت نصیبش میشه و هدیه رو دریافت می کنه.
• عین موهوبه: خودِ اون هدیه که ممکنه هر چیزی باشه؛ از یه خودکار گرفته تا یه ماشین یا حتی یه خونه!

پس تا اینجا فهمیدیم که هبه یه هدیه معمولی نیست، بلکه یه قرارداد حقوقی با قواعد خاص خودشه.

شرایطی که هبه را هبه می کند! (قبض و اهلیت)

برای اینکه یه هبه از نظر قانونی معتبر باشه و بشه روش حساب کرد، باید چند تا شرط مهم رو داشته باشه. این شرایط مثل پایه و اساس یه ساختمون می مونن؛ اگه نباشن، کل ساختمون فرو می ریزه و هبه باطل میشه.

اهلیت واهب: اول سلامتی عقل و اختیار!

اولین و مهم ترین شرط اینه که واهب باید اهلیت داشته باشه. اهلیت یعنی چی؟ یعنی از نظر قانونی بتونه توی اموالش تصرف کنه و اختیار کامل داشته باشه. تصور کنید یه بچه کوچیک یا یه آدم سفیه (کسی که توی کارهای مالیش دقت نداره و مالش رو حیف و میل می کنه) یا یه مجنون، بخواد یه مال بزرگ رو هبه کنه. خب معلومه که این کار از نظر قانونی درست نیست. بنابراین، واهب باید بالغ، عاقل و رشید (یعنی عقل معاش داشته باشه) باشه. اگه این شرایط نباشه، هبه باطله.

مالکیت واهب: صاحب خانه باید هدیه بده!

شرط دوم هم خیلی واضحه: واهب باید مالک اون چیزی باشه که داره هبه می کنه. شما نمی تونید مال مردم رو به کسی هبه کنید! اگه یه نفر مالی رو هبه کنه که مال خودش نیست، این هبه اعتباری نداره. مثلاً اگه یه نفر ماشین دوستش رو به کس دیگه هدیه بده، این هبه هیچ ارزشی نداره و دوستش می تونه ماشینش رو پس بگیره.

قبض و اقباض عین موهوبه: تا نگیری، هبه نیست!

این یکی شرط، شاید مهم ترین و خاص ترین شرط هبه باشه. توی بیشتر قراردادها، همین که دو طرف با هم توافق کنن، قرارداد شکل می گیره. ولی توی هبه، تا مال هبه شده به دست متهب نرسه و قبض نشه، هبه کامل نمیشه. این یعنی حتی اگه واهب بگه این ماشین مال تو! و متهب هم بگه قبول!، تا زمانی که کلید ماشین و سندش به متهب داده نشده، هبه اتفاق نیفتاده.

قبض می تونه توسط خود متهب یا کسی که از طرف اون وکالت داره، انجام بشه. حتی اگه مال مورد هبه از قبل توی تصرف متهب باشه، دیگه نیازی به قبض جدید نیست. مثلاً اگه شما یه کتاب رو به دوستتون هدیه بدید و اون کتاب از قبل توی خونه دوستتون باشه (شاید امانت بهش داده بودید)، همین که شما نیت هبه کنید و دوستتون قبول کنه، هبه انجام شده. البته توی قانون (ماده 799) اومده که اگه متهب، بچه کوچیک، مجنون یا سفیه باشه، ولی یا قیمش باید مال رو قبض کنه تا هبه درست انجام بشه.

«هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند.»

هبه چه فرقی با بقیه عقود داره؟ (صلح، بیع، صدقه)

شاید فکر کنید هبه شبیه بقیه قراردادهاست، ولی خب تفاوت های مهمی داره:

• با بیع (خرید و فروش): توی بیع، شما مال رو می فروشید و در مقابلش پول می گیرید. ولی هبه کاملاً رایگانه.
• با صلح: صلح هم یه قرارداده که ممکنه رایگان باشه یا با عوض. ولی صلح معمولاً برای حل اختلاف یا برای اینکه یه رابطه حقوقی رو تثبیت کنن استفاده میشه. هبه یه جور بخششه خاص و برای انتقال مالکیت بدون عوضه. مهم تر اینکه صلح معمولاً عقدی لازمه (یعنی نمی شه به راحتی فسخش کرد) ولی هبه جایزه.
• با صدقه: صدقه هم بخشش مال به دیگرانه، اما با نیت خیر و قربت الهی. صدقه اصولاً قابل رجوع نیست، در حالی که هبه در حالت عادی قابل رجوعه. (که جلوتر بیشتر در موردش حرف می زنیم).

اصل قضیه: چرا اصلاً میشه هبه رو پس گرفت؟ (عقد جایز)

خب، رسیدیم به بخش اصلی ماجرا! آیا میشه هدیه رو پس گرفت؟ به زبان حقوقی، آیا رجوع از هبه امکان پذیره؟ جواب کلی اینه که بله، اصولاً میشه! این خاصیت اصلی هبه است که اون رو از خیلی از قراردادهای دیگه متمایز می کنه.

جایز بودن هبه یعنی چی؟

توی قانون قراردادها به دو دسته اصلی تقسیم میشن: عقود لازم و عقود جایز.

• عقود لازم: اینها قراردادهایی هستن که وقتی بسته شدن، دیگه هیچ کدوم از طرفین به صورت یک طرفه نمی تونن اونا رو بهم بزنن. مثلاً وقتی شما یه خونه رو می خرید (عقد بیع)، دیگه نمی تونید بدون رضایت فروشنده، معامله رو بهم بزنید.
• عقود جایز: اینها قراردادهایی هستن که هر کدوم از طرفین، هر وقت دلش خواست، می تونه اون رو بهم بزنه و به قرارداد پایان بده. مثل قرارداد وکالت؛ هر وقت موکل یا وکیل دلش خواست، می تونه قرارداد رو فسخ کنه.

هبه هم جزو عقود جایزه. یعنی واهب (همون هدیه دهنده) می تونه هر وقت اراده کرد، از هبه ای که انجام داده رجوع کنه و مالش رو پس بگیره. این کار نیاز به رضایت متهب (هدیه گیرنده) هم نداره! یه جورایی مثل این میمونه که شما یه چیزی رو امانت به کسی بدید و هر وقت خواستید، پسش بگیرید. البته اینجا مالکیت منتقل شده، اما حق پس گرفتن (رجوع) برای واهب محفوظه.

رجوع از هبه به زبان ساده

رجوع از هبه یعنی چی؟ یعنی واهب که مالی رو بخشیده، حالا تصمیم می گیره اون مال رو دوباره به ملکیت خودش دربیاره. این یعنی اون مال باید به واهب برگرده و متهب دیگه مالکیتی روش نداره. همونطور که گفتیم، برای این کار رضایت متهب لازم نیست و واهب می تونه با اراده خودش این کار رو انجام بده.

ماده 803 قانون مدنی: ستون فقرات رجوع از هبه

پایه و اساس قانونی حق رجوع از هبه، ماده 803 قانون مدنیه. این ماده می گه: «بعد از قبض نیز واهب می تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند، مگر در موارد ذیل…» این یعنی تا وقتی که مال هبه شده سالم و دست نخورده باقی باشه، واهب حق پس گرفتنش رو داره، مگر اینکه یکی از اون موارد ذیل اتفاق افتاده باشه. حالا بریم سراغ همون موارد ذیل که حق رجوع رو از واهب می گیره و هبه رو تبدیل به یه عقد لازم می کنه.

9 مورد مهم که «رجوع از هبه» رو غیرممکن می کنه! (استثنائات قانونی جامع و دقیق)

خب، همونطور که گفتیم، هرچند رجوع از هبه یک اصله، ولی مثل هر قاعده ای، استثنائاتی هم داره. قانون گذار توی مواردی حق رجوع رو از واهب گرفته تا روابط رو محکم تر کنه یا از سوءاستفاده جلوگیری بشه. ماده 803 قانون مدنی و چند ماده دیگه، این موارد رو به صورت کامل توضیح دادن. اینجا 9 مورد مهم رو با هم بررسی می کنیم:

1. وقتی به عزیزان نزدیک هبه می کنیم (پدر، مادر، اولاد واهب)

تصور کنید به پدر، مادر یا بچه هاتون یه هدیه دادید؛ مثلاً یه قطعه زمین یا یه مبلغ پول. توی این حالت، حتی اگه پشیمون بشید، دیگه نمی تونید هدیه تون رو پس بگیرید. قانون (بند 1 ماده 803 قانون مدنی) می گه: «در صورتی که متهب، پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.» علت این قانون هم واضحه؛ قانون گذار می خواد روابط خانوادگی نزدیک و عاطفی رو حفظ کنه و نذاره که پشیمانی های زودگذر باعث کدورت و اختلاف توی خانواده بشه.

نکته مهم اینجاست که منظور از خویشاوندان نزدیک دقیقاً فقط پدر، مادر و فرزندان مستقیم (اولاد) واهب هست. پس اگه به همسر، خواهر، برادر، دایی، خاله و … هبه کرده باشید، این قانون شامل حالش نمیشه و می تونید رجوع کنید. مثلاً هبه میان زن و شوهر قابل رجوعه چون اونا از نظر قانونی جزو اولاد و والدین حساب نمیشن.

2. هبه معوضی که عوضش پرداخت شده باشه

گاهی اوقات هبه کاملاً رایگان نیست و واهب یه شرطی می ذاره. مثلاً میگه این ماشین رو بهت هدیه میدم، به شرطی که هر ماه من رو به دکتر برسونی یا این خونه رو بهت میدم، به شرطی که فلان مبلغ رو به من بدی. به این نوع هبه، هبه معوض میگن، یعنی در ازای یه عوض (مادی یا انجام کاری) انجام شده.

اگه متهب (هدیه گیرنده) اون عوض رو که شرط شده بود، بده یا اون کار رو انجام بده، دیگه واهب نمی تونه از هبه رجوع کنه (بند 2 ماده 803 قانون مدنی). ولی اگه متهب به شرطش عمل نکنه و عوض رو نده، حق رجوع برای واهب باقیه و می تونه هبه رو پس بگیره.

3. وقتی هبه با نیت صدقه یا خیرات باشه

بعضی وقت ها ما یه مال رو به کسی میدیم، نه به عنوان هدیه شخصی، بلکه با نیت خیر و برای رضای خدا. به این می گن صدقه یا خیرات. مثلاً شما یه مبلغ پول رو به یه موسسه خیریه یا یه فرد نیازمند میدید و نیتتون فقط کمک کردن و کسب ثوابه.

قانون (ماده 807 قانون مدنی) به صراحت می گه: «اگر کسی مالی را به عنوان صدقه به دیگری بدهد حق رجوع ندارد.» دلیلش اینه که ماهیت صدقه با بخشش معمولی فرق می کنه و جنبه معنوی و قربت الهی داره. اگه بشه صدقه رو پس گرفت، دیگه بهش صدقه نمیگن و نیت خیرخواهانه زیر سوال میره.

4. بخشیدن دین به بدهکار (ابراء ذمه)

فرض کنید یه نفر به شما بدهکاره و شما تصمیم می گیرید اون بدهی رو بهش ببخشید. مثلاً به دوستتون یک میلیون تومن قرض دادید و حالا میگید نمی خواد پس بدی، بخشیدم! توی این حالت، شما در واقع دین اون فرد رو بهش هبه کردید. قانون (ماده 806 قانون مدنی) میگه: «هرگاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد.»

چرا؟ چون با بخشیدن دین، اون بدهی دیگه وجود خارجی نداره و از بین رفته. وقتی چیزی وجود نداشته باشه که پس بگیرید، دیگه حق رجوع هم معنی نداره.

5. مال هبه شده از دست متهب خارج بشه (فروش، انتقال، ارث)

یکی از مهم ترین شرایط رجوع از هبه اینه که عین موهوبه (همون مال هبه شده) هنوز توی دست متهب باشه و به همون شکل باقی مونده باشه. اگه متهب اون مال رو به هر دلیلی به کس دیگه ای منتقل کنه، دیگه واهب نمی تونه رجوع کنه (بند 3 ماده 803 قانون مدنی). این انتقال می تونه اختیاری باشه (مثلاً متهب، ماشین هبه شده رو بفروشه، به کسی دیگه هدیه بده یا صلح کنه) یا قهری (مثلاً متهب فوت کنه و مال هبه شده به ورثه اش برسه).

حتی اگه اون مال بعد از اینکه از دست متهب خارج شد، دوباره به یه نحوی به ملکیت خودش برگرده (مثلاً ماشین رو فروخته و بعد پشیمون شده و دوباره از خریدار پس گرفته)، باز هم حق رجوع برای واهب احیا نمیشه.

6. مال هبه شده در گرو حق نفر سوم قرار بگیره (رهن، ورشکستگی)

گاهی اوقات عین موهوبه از مالکیت متهب خارج نمیشه، ولی یه حق دیگه برای یه نفر دیگه روش ایجاد میشه. مثلاً متهب اون مال رو رهن میذاره تا وام بگیره یا به عنوان وثیقه قرار میده. در این حالت، چون نفر سوم (مثلاً بانک یا طلبکار) روی اون مال حق پیدا کرده، واهب دیگه نمی تونه از هبه رجوع کنه (بند 4 ماده 803 قانون مدنی).

یه مثال دیگه: اگه متهب ورشکسته بشه، اموالش می ره زیر نظر مدیر تصفیه و دیگه اختیارش با خودش نیست. در این حالت هم واهب نمی تونه رجوع کنه. این یعنی اگه یه مال هبه شده، به هر شکلی، «متعلق حق غیر» قرار بگیره، حق رجوع از بین میره.

7. یکی از طرفین (واهب یا متهب) فوت کنه

حق رجوع از هبه، یه حق خیلی شخصی و وابسته به شخص واهبه. یعنی این حق فقط برای خود واهب وجود داره و با فوت اون، از بین میره و به ورثه اش منتقل نمیشه (ماده 805 قانون مدنی). پس اگه واهب فوت کنه، دیگه ورثه اش نمی تونن از هبه رجوع کنن و مال رو پس بگیرن.

همین طور اگه متهب هم فوت کنه، مال هبه شده میره جزو اموال ورثه اش یا طلبکاراش، و در این حالت هم دیگه واهب نمی تونه رجوع کنه. خلاصه که برای رجوع، هم واهب و هم متهب باید زنده باشن.

8. تغییرات اساسی و ماهوی در مال هبه شده ایجاد بشه

فرض کنید یه تیکه چوب رو هبه کردید و متهب با اون چوب یه مجسمه زیبا ساخته. یا یه پارچه خام رو هبه کردید و متهب اون رو دوخته و تبدیل به لباس کرده. در این موارد، چون مال هبه شده از نظر ماهیت یا شکل ظاهری، تغییرات اساسی کرده، دیگه نمی تونید رجوع کنید (بند 5 ماده 803 قانون مدنی).

تشخیص اینکه تغییر اساسی چیه، معمولاً با عرفه. مثلاً اگه یه دیوار رو رنگ کنید، این تغییر اساسی نیست. ولی اگه همون دیوار رو خراب کنید و به جاش پنجره بذارید، این تغییر اساسی و ماهویه. اگه تغییرات جزئی باشه، مثل همین رنگ کردن، حق رجوع از بین نمیره، ولی اگه تغییرات به حدی باشه که ماهیت مال عوض بشه یا به کلی دچار دگرگونی بشه، دیگه نمی تونید هدیه رو پس بگیرید.

9. مال هبه شده از بین بره (تلف بشه)

این مورد هم خیلی واضحه. اگه عین موهوبه (مال هبه شده) به هر دلیلی از بین بره، مثلاً آتیش بگیره، دزدیده بشه یا کاملاً نابود بشه، دیگه چیزی نمونده که واهب بتونه پس بگیره. چون برای رجوع حتماً باید اون مال باقی باشه (ماده 803 قانون مدنی). پس اگه مال تلف بشه، حق رجوع ساقط میشه.

حالا اگه بخشی از مال تلف بشه چطور؟ مثلاً یه سرویس چینی رو هبه کردید و یکی از بشقاب هاش شکسته. اگه باقی مونده مال هنوز ارزش خودش رو داشته باشه و تغییر عرفی در کل مجموعه ایجاد نکرده باشه، میشه به باقی مونده رجوع کرد. ولی اگه تلف شدن جزئی به معنی از بین رفتن ارزش یا ماهیت کلی مال باشه، دیگه رجوع ممکن نیست.

یادتون باشه که رجوع از هبه، یک حق شخصی برای واهب است که با فوت او یا تغییرات ماهوی در مال موهوبه، از بین می رود.

قدم به قدم برای «رجوع از هبه»: چطور هدیه رو پس بگیریم؟

خب، تا اینجا فهمیدیم که رجوع از هبه توی چه مواردی ممکنه و توی چه مواردی نمیشه. حالا فرض کنیم شما حق رجوع رو دارید و می خواید مال رو پس بگیرید. چطور باید این کار رو انجام بدید؟ این پروسه هم مراحل قانونی خودشو داره که باید درست و حسابی انجام بشه.

1. تصمیم جدی برای پس گرفتن هدیه

اولین قدم اینه که شما به عنوان واهب، واقعاً تصمیم بگیرید که می خواید از هبه رجوع کنید. این اراده باید جدی و قطعی باشه. هرچی زودتر اقدام کنید بهتره، چون فرصت کمتری برای متهب پیش میاد که یکی از اون 9 مورد مانع رجوع رو ایجاد کنه (مثلاً مال رو بفروشه یا تغییر اساسی بده).

2. ارسال اظهارنامه رسمی رجوع از هبه

بعد از اینکه تصمیمتون قطعی شد، باید به متهب (کسی که هدیه رو گرفته) رسماً اعلام کنید که از هبه رجوع کرده اید. این کار با فرستادن اظهارنامه رسمی انجام میشه. اظهارنامه یه جور نامه قانونیه که از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی فرستاده میشه و به عنوان یه سند رسمی به حساب میاد.

توی اظهارنامه باید چی بنویسیم؟

• مشخصات دقیق خودتون (واهب) و متهب.
• مشخصات کامل مال موهوبه (مثلاً پلاک ثبتی خونه، مدل و شماره شاسی ماشین یا مبلغ دقیق پول).
• تاریخ دقیق و نحوه انجام هبه.
• اعلام صریح و واضح اینکه شما از هبه رجوع کرده اید و خواستار استرداد مال هستید.

با فرستادن این اظهارنامه، دیگه متهب نمی تونه بگه خبر نداشتم یا نمی دونستم! این یه جور اتمام حجته.

نمونه مختصر اظهارنامه رجوع از هبه:

اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]
مخاطب: [نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس]
موضوع: اعلام رجوع از هبه

مخاطب محترم،
بدین وسیله رسماً به اطلاع شما می رساند که اینجانب [نام اظهارکننده] در تاریخ [تاریخ هبه]، مال [نوع مال، مشخصات دقیق مال مثل پلاک ثبتی یا مدل خودرو] را به شما هبه نمودم.
اکنون، با استناد به ماده 803 قانون مدنی و حق قانونی خود، از هبه مذکور رجوع می نمایم. لذا از شما تقاضا دارم در اسرع وقت نسبت به استرداد عین موهوبه فوق الذکر اقدام فرمایید. بدیهی است در صورت عدم استرداد، اقدامات قانونی لازم از طریق مراجع قضایی صورت خواهد گرفت.

3. اگر متهب همکاری نکرد: دادخواست تایید رجوع از هبه

اگه با وجود فرستادن اظهارنامه، متهب مال رو به شما برنگردوند یا زیر بار نرفت، چاره ای نیست جز اینکه به دادگاه مراجعه کنید. باید یه دادخواست تایید رجوع از هبه و استرداد مال موهوبه تنظیم کنید و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبتش کنید.

توی این دادخواست باید چی بنویسیم؟

• همون مشخصات دقیق خودتون و متهب.
• توضیح کامل ماجرای هبه و رجوع شما.
• ذکر ماده 803 قانون مدنی به عنوان مستند قانونی حق رجوع شما.
• درخواستتون از دادگاه که رجوع شما رو تایید کنه و حکم به پس گرفتن مال بده.

مدارک و مستنداتی که باید به دادخواست پیوست کنید، شامل تصویر سند هبه (اگه سندی هست)، کپی اظهارنامه ای که فرستادید و رسید ابلاغش، و اگه شاهدی دارید، مشخصات اوناست. دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت متهب یا محل وقوع مال، معمولاً مرجع صالح برای رسیدگی به این دعواست.

نمونه مختصر دادخواست تایید رجوع از هبه:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
1. اینجانب [نام خواهان] (واهب) در تاریخ [تاریخ هبه]، مال [نوع مال و مشخصات دقیق آن] را به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] (متهب) هبه نموده ام.
2. با توجه به جایز بودن عقد هبه و حق رجوع واهب طبق ماده 803 قانون مدنی، اینجانب از هبه مذکور رجوع نموده ام.
3. مراتب رجوع از طریق اظهارنامه به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده ابلاغ گردیده است، اما متاسفانه ایشان از استرداد مال موهوبه خودداری می نمایند.
4. هیچ یک از موانع قانونی رجوع از هبه (مذکور در ماده 803 ق.م) در این پرونده وجود ندارد.
لذا، با تقدیم این دادخواست، از محضر دادگاه محترم استدعا دارم:
اولاً: حکم بر تأیید رجوع اینجانب از هبه مورخ [تاریخ هبه] صادر فرمایید.
ثانیاً: حکم بر استرداد عین موهوبه [نوع مال و مشخصات] از خوانده به اینجانب صادر نمایید.

4. پیگیری حکم دادگاه تا آخرش

بعد از اینکه دادخواست رو ثبت کردید، باید منتظر مراحل دادرسی باشید. اگه حکم به نفع شما صادر شد و قطعی شد (یعنی دیگه قابل اعتراض نباشه)، می تونید با مراجعه به قسمت اجرای احکام دادگستری، تقاضای اجرای حکم و پس گرفتن مالتون رو بکنید. این مرحله هم ممکنه زمان بر باشه، ولی با پیگیری درست، به نتیجه می رسید.

نکات ریز و درشت حقوقی که باید بدونی!

حالا که با کلیات و مراحل رجوع از هبه آشنا شدیم، بد نیست به چند تا سوال رایج و نکته مهم دیگه هم اشاره کنیم که ممکنه برای شما هم پیش بیاد:

هبه بین زن و شوهر: قابل رجوعه؟

بله، هبه میان زن و شوهر از نظر قانونی قابل رجوعه. همونطور که قبلاً هم گفتیم، قانون فقط هبه به پدر، مادر و اولاد مستقیم رو غیرقابل رجوع می دونه. زن و شوهر هرچند رابطه خیلی نزدیک و عاطفی با هم دارن، ولی توی این دسته بندی قانونی قرار نمی گیرن. پس اگه به همسرتون هدیه ای دادید و حالا پشیمون شدید (به شرط اینکه هیچ کدوم از 9 مانع بالا پیش نیومده باشه)، می تونید رجوع کنید و مال رو پس بگیرید.

هبه پول، ماشین یا خونه: فرقی در رجوع داره؟

خیر، اصول کلی رجوع از هبه برای همه انواع مال، یکسانه. چه شما یه مقدار پول هبه کرده باشید، چه یه ماشین، یه قطعه زمین یا یه آپارتمان، قواعدی که توی این مقاله گفتیم، برای همشون صدق می کنه. فقط توی قبض و اقباض ممکنه تفاوت هایی باشه؛ مثلاً قبض پول با گرفتن وجه انجام میشه، ولی قبض خونه با تحویل سند و کلید و تصرف فیزیکی.

مهلت قانونی برای رجوع از هبه وجود داره؟

نه، قانون مدنی برای رجوع از هبه، مهلت خاصی رو تعیین نکرده. یعنی تا زمانی که هیچ کدوم از اون 9 مانع اصلی برای رجوع پیش نیومده باشه (مثلاً مال تلف نشده باشه، به کس دیگه منتقل نشده باشه یا واهب یا متهب فوت نکرده باشن)، واهب می تونه هر وقت که خواست، از هبه رجوع کنه. اما همونطور که گفتیم، بهتره زودتر اقدام کنید تا فرصت از دست نره.

منافع مال موهوبه قبل از رجوع (مثلاً اجاره): به کی می رسه؟

فرض کنید یه خونه رو هبه کردید و متهب قبل از اینکه شما رجوع کنید، اون خونه رو اجاره داده و ازش سود برده. اون اجاره بها یا هر سود دیگه ای که از مال هبه شده قبل از رجوع واهب به دست متهب رسیده، مال خود متهبه و واهب نمی تونه اونا رو پس بگیره. حق رجوع فقط شامل خود عین موهوبه (یعنی خودِ خونه) میشه، نه منافعی که قبل از رجوع از اون به دست اومده.

اگه هبه با سند رسمی باشه، رجوع هم سند رسمی می خواد؟

رجوع از هبه خودش یک عمل حقوقی محسوب میشه. برای اعلام رجوع، همونطور که گفتیم، ارسال اظهارنامه رسمی کافیه. اما اگه مال مورد هبه، مثل خونه یا زمین، با سند رسمی به متهب منتقل شده باشه، بعد از اینکه حق رجوع شما توی دادگاه ثابت و قطعی شد، باید برای ثبت این تغییر مالکیت و برگرداندن سند به نام خودتون، اقدامات اداری و ثبتی رو هم انجام بدید.

جمع بندی: پس گرفتن هدیه، همیشه هم آسون نیست!

به انتهای بحثمون رسیدیم و حالا می دونید که سوال آیا هبه قابل بازگشت است؟ جواب های ریز و درشت زیادی داره. اصل ماجرا اینه که بله، هبه یک عقد جایزه و واهب می تونه هر وقت خواست از اون رجوع کنه و هدیه اش رو پس بگیره. این یعنی شما می تونید هدیه تون رو پس بگیرید، مگر اینکه یکی از اون 9 مانع قانونی که مفصل درباره شون صحبت کردیم، پیش اومده باشه.

موارد مهمی مثل هبه به پدر، مادر و فرزندان، هبه معوضی که عوضش داده شده، صدقه، بخشش دین، یا وقتی که مال هبه شده از بین رفته یا تغییر اساسی کرده، همگی باعث میشن که حق رجوع از واهب سلب بشه. از طرف دیگه، فوت واهب یا متهب هم این حق رو از بین می بره.

پس همونطور که دیدید، موضوع هبه و رجوع از اون، یه دنیا پیچیدگی های قانونی داره که اگه ندونید، ممکنه سرتون به سنگ بخوره! اگر شما هم توی موقعیتی هستید که با این مسائل حقوقی سروکار دارید، توصیه می کنیم که حتماً قبل از هر اقدامی، با یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. این کار بهتون کمک می کنه تا بهترین و درست ترین راه رو انتخاب کنید و حق و حقوقتون از بین نره.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در خصوص هبه و رجوع از آن، همین امروز با کارشناسان ما تماس بگیرید.