جریمه نقدی تهمت و افترا

جریمه نقدی تهمت و افترا در قانون ایران، بر اساس نوع افترا (قولی یا عملی) و شرایط، متفاوت است. معمولاً شامل جزای نقدی درجه شش (که الان بیش از ۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال است) برای افترا قولی و حبس یا شلاق برای افترا عملی می شود. این مجازات ها با هدف حفاظت از آبرو و حیثیت افراد و جلوگیری از تهمت پراکنی بی اساس تعیین شده اند.

آبرو و حیثیت هر کسی، حکم ناموسشه! تو جامعه ای که پر از ارتباطات و تعاملات مختلفه، ممکنه یه جاهایی به خاطر یه حرف یا یه کار اشتباه، آبروی کسی به خطر بیفته. برای همین، قانون ما هم حواسش حسابی جمع این موضوع هست و برای حفظ حرمت افراد، قوانین سفت و سختی گذاشته. تهمت و افترا جزو اون دسته از کارهایی هستن که مستقیم حیثیت آدم ها رو نشونه می گیرن و می تونن زندگی یه نفر رو زیر و رو کنن. حالا ممکنه بگید فرق تهمت و افترا چیه یا اصلاً اگه کسی بهمون تهمت زد یا افترا بست، چیکار باید بکنیم؟ چقدر جریمه داره؟ آیا فقط پولیه یا ممکنه کار به جاهای باریک تر هم بکشه؟

در این مقاله قراره ریز به ریز به این موضوعات بپردازیم و از سیر تا پیاز جریمه نقدی تهمت و افترا رو با زبون خودمونی براتون توضیح بدیم. از تعاریف ساده و دم دستی گرفته تا جزئیات قانونی و تفاوت این جرایم با همدیگه. حتی بهتون می گیم اگه خدای نکرده با همچین مشکلی روبرو شدید، چه قدم هایی بردارید و چطور از حق خودتون دفاع کنید. پس اگه دلتون می خواد مثل یه وکیل کاربلد از حقوق خودتون باخبر باشید، با ما همراه باشید.

مفاهیم پایه: تهمت و افترا چیست؟

قبل از اینکه بریم سراغ جریمه و مجازات، خوبه اول از همه با خود این کلمات آشنا بشیم. شاید فکر کنید تهمت و افترا یکی هستن، ولی تو قانون یه فرق های ظریفی بینشون وجود داره که دونستنش خیلی مهمه.

تهمت (تهمت زدن) به زبان ساده

فرض کنید یه همسایه دارید که ازش خوشتون نمیاد و هی شایعه می کنید که اون دزده یا کار خلاف می کنه، در حالی که هیچ مدرکی ندارید. این میشه تهمت. یعنی شما یه کاری رو به یکی نسبت میدید که واقعیت نداره و مدرکی هم برای اثباتش ندارید. توی عرف جامعه، وقتی میگیم فلانی تهمت زد، منظورمون همینه. اما از نظر حقوقی، تهمت به خودی خود ممکنه همیشه جرم مستقل نباشه و اغلب زیرمجموعه جرم افترا یا نشر اکاذیب قرار می گیره. اگه فقط یه حرف باشه و مدرک یا سند جعلی برای اثباتش نباشه، بیشتر به سمت نشر اکاذیب می ره یا اگه با نسبت دادن یه جرم خاص همراه باشه، میره تو دسته افترا. پس تهمت بیشتر یه واژه عرفیه تا یه عنوان مجرمانه دقیق قانونی.

افترا (افترا زدن) از منظر قانون

حالا افترا چیه؟ افترا یه پله جدی تر و حقوقی تر از تهمته. قانون گذار خیلی دقیق افترا رو تعریف کرده. وقتی کسی به شما یه جرم رو نسبت میده که نه شما انجامش دادید و نه اون فرد می تونه ثابتش کنه، این میشه افترا. فرقش با تهمت اینه که تو افترا حتماً باید یه «جرم» خاص به شما نسبت داده بشه و کسی که این کارو می کنه، نتونه این جرم رو ثابت کنه. تازه، افترا خودش دو مدل داره:

۱. افترا قولی (افترا لفظی):

اینجا قضیه با حرف و کلمه پیش می ره. یعنی یه نفر با دهان یا قلم، یه جرم رو به شما نسبت میده. مثلاً تو یه جمع، تو یه روزنامه، تو یه پست اینستاگرامی یا تو یه نامه، علناً میگه فلانی دزدی کرده یا فلانی کلاهبرداره بدون اینکه مدرک و سند محکمه پسندی برای اثبات حرفش داشته باشه. مهم نیست چطور گفته میشه، شفاهی باشه یا کتبی، تو یه رسانه باشه یا توی یه مهمونی؛ همین که یه جرم صریحاً به کسی نسبت داده بشه و مفتری نتونه ثابتش کنه، میشه افترا قولی.

• مصادیق افترا قولی:
  • نسبت دادن دزدی یا خیانت به همکار در جلسه کاری.
  • انتشار مطلبی در روزنامه مبنی بر کلاهبرداری یک شخص حقیقی یا حقوقی.
  • گذاشتن پستی در شبکه های اجتماعی که در آن به فردی خاص اتهام جرم وارد شده است.

۲. افترا عملی (مانور متقلبانه/پرونده سازی):

این یکی دیگه فقط حرف نیست، پای عمل در میونه. یعنی یه نفر می خواد به شما اتهام بزنه، اما به جای حرف، یه کارهایی می کنه که شما رو مجرم جلوه بده. مثلاً میاد مواد مخدر یا یه وسیله دزدی رو توی خونه یا ماشین شما می ذاره، یا یه سند جعلی درست می کنه و به اسم شما می ذاره توی پرونده ای که قراره علیه شما تشکیل بشه. هدف از این کار، متهم کردن شما با اقدامات فیزیکی و ظاهرسازی هستش. این نوع افترا به «پرونده سازی» هم معروفه.

• مصادیق افترا عملی:
  • قرار دادن مواد مخدر در کیف یا خودروی دیگری به قصد متهم کردن او.
  • جعل امضا یا اسناد مالی و نسبت دادن آن به شخص دیگر.
  • صحنه سازی برای اینکه فردی را درگیر یک نزاع یا درگیری ساختگی جلوه دهند.

پس تا اینجا فهمیدیم که افترا جدی تر از تهمت عرفیه و حتماً باید توش نسبت دادن یه جرم خاص باشه. حالا بریم ببینیم قانون چه شرط و شروطی برای تحقق این جرم گذاشته.

ارکان تشکیل دهنده جرم افترا (قولی و عملی)

برای اینکه بگیم واقعاً جرم افترا اتفاق افتاده و متهم مجرمه، سه تا رکن باید با هم وجود داشته باشن. اگه یکی از این ارکان نباشه، دیگه نمیشه اسمشو افترا گذاشت.

۱. رکن قانونی

رکن قانونی یعنی اینکه یه قانون مشخص وجود داشته باشه که بگه این کاری که انجام شده، جُرمه و براش مجازات تعیین کرده باشه. در مورد افترا، مواد ۶۹۷ و ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) هستند که این جرم رو تعریف و مجازاتش رو مشخص کردن.

• ماده ۶۹۷ مربوط به افترا قولی هستش.
• ماده ۶۹۹ مربوط به افترا عملی یا همون پرونده سازی.

۲. رکن مادی

رکن مادی به اون کاری گفته میشه که مجرم انجام میده. یعنی همون عمل فیزیکی یا حرفی که ازش سر می زنه. برای افترا، رکن مادی چند تا بخش داره:

• انتساب صریح و علنی یک امر مجرمانه: یعنی طرف باید واضح و روشن یه جرمی رو به یکی دیگه نسبت بده. مثلاً نگه شاید دزد باشه، بلکه بگه دزده. این نسبت دادن هم باید علنی باشه، یعنی جوری باشه که چند نفر دیگه هم بفهمن.
• عدم توانایی اثبات صحت اسناد (برای مفتری): این مهمترین بخششه! کسی که جرم رو نسبت میده، اگه نتونه حرفش رو ثابت کنه، یعنی افترا زده. اگه بتونه ثابت کنه، دیگه افترا نیست و تازه معلوم میشه اون کسی که بهش اتهام زده شده، مجرمه.
• موجب تعقیب و متهم شدن دیگری در افترا عملی: در افترا عملی، کاری که طرف می کنه (مثلاً گذاشتن مواد مخدر) باید واقعاً باعث بشه که اون فردی که بهش افترا زده شده، تحت تعقیب قرار بگیره و متهم بشه.

۳. رکن معنوی

رکن معنوی یعنی قصد و نیت بد شخص. قانون می پرسه که آیا طرف عمداً و با آگاهی این کارو کرده؟

• سوءنیت خاص: یعنی طرف باید قصد و نیتش این باشه که با این کار، به آبروی شما لطمه بزنه یا شما رو مجرم نشون بده. فقط همین طوری یه حرفی رو از دهنش نپرونده باشه.
• علم به کذب بودن انتساب: یعنی خود طرفی که تهمت می زنه، بدونه حرفش دروغه. اگه فکر می کرده راسته و بعداً معلوم شده اشتباه کرده، شاید جرمش نشر اکاذیب باشه، اما افترا نیست. چون تو افترا باید بدونه که داره به دروغ یه جرم رو به کسی نسبت میده.

اگه هر سه این ارکان با هم جور دربیان، اون وقته که پای افترا وسطه و میشه از طریق قانونی پیگیرش شد. حالا بریم ببینیم مجازاتش چیه و چقدر باید جریمه نقدی داد.

مجازات های قانونی تهمت و افترا (با تمرکز بر جریمه نقدی)

رسیدیم به بخش اصلی و داغ ماجرا: مجازات تهمت و افترا. اینجاست که پای پول و گاهی هم مجازات های دیگه وسط میاد. لازمه بدونید که با اومدن «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» در سال ۱۳۹۹، یه سری تغییرات مهم توی مجازات ها ایجاد شده که باید حواسمون بهش باشه.

۱. مجازات افترا قولی (بر اساس ماده 697 ق.م.ا)

ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) در مورد افترا قولی، یعنی همون نسبت دادن جرم با حرف و کلمه، صحبت می کنه. قبلاً این جرم حبس هم داشت، اما الان با قانون جدید، وضعیتش عوض شده.

بر اساس این ماده، اگه کسی به دیگری یه جرمی رو نسبت بده و نتونه اون رو ثابت کنه، به «جزای نقدی درجه شش» محکوم میشه. البته یه استثنا داره: اگه اون جرمی که نسبت داده، خودش از جرایم حدی (مثل قذف) باشه، داستان فرق می کنه.

جزای نقدی درجه شش چیست؟

توی قانون ما، مجازات های نقدی درجه بندی دارن. جزای نقدی درجه شش، از جمله این موارد هست که مبلغش توی هر سال ممکنه با مصوبات قوه قضائیه تغییر کنه. الان، این مبلغ بیش از ۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال (۲ میلیون تومان تا ۸ میلیون تومان) هست. یعنی متهم ممکنه مجبور بشه بین ۲ تا ۸ میلیون تومان جریمه نقدی پرداخت کنه. البته این حداقل و حداکثر رو قانون گفته و قاضی با توجه به شرایط پرونده، میزان دقیقش رو تعیین می کنه.

تأثیر قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹) بر این ماده:

قبلاً برای افترا قولی، علاوه بر جزای نقدی، مجازات حبس هم وجود داشت. اما با تصویب این قانون، حبس از افترا قولی حذف شده و فقط جزای نقدی درجه شش باقی مونده. این یعنی اگه کسی بهتون افترا قولی زد، دیگه طرفش به زندان نمیره، ولی باید جریمه نقدی بده. البته، اگه جرم نسبت داده شده «قذف» باشه، مجازاتش ۸۰ ضربه شلاق حده و این قانون تاثیری روی اون نداره. قذف به معنی نسبت دادن زنا یا لواط به کسی هستش.

جدول خلاصه مجازات افترا قولی (ماده ۶۹۷):

نوع افترا	ماده قانونی	مجازات اصلی (عادی)	مجازات در صورت قذف	تأثیر قانون کاهش حبس
افترا قولی (لفظی)	ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی	جزای نقدی درجه شش (بیش از ۲۰ میلیون تا ۸۰ میلیون ریال)	۸۰ ضربه شلاق (حد)	حذف حبس، تثبیت جزای نقدی

باید بدانید که بر اساس ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی و اصلاحات جدید، مجازات اصلی افترا قولی، جزای نقدی درجه شش است، مگر اینکه جرم نسبت داده شده، از مصادیق قذف (نسبت زنا یا لواط) باشد که در این صورت ۸۰ ضربه شلاق به عنوان حد مجازات خواهد بود.

۲. مجازات افترا عملی (بر اساس ماده 699 ق.م.ا)

حالا بریم سراغ افترا عملی که ماجراش یه کم فرق می کنه. ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی در مورد پرونده سازی یا همون مانور متقلبانه صحبت می کنه. اینجا دیگه پای عمل وسطه، نه فقط حرف.

بر اساس این ماده، اگه کسی عالماً و عامداً (یعنی با علم و آگاهی و قصد قبلی) به قصد متهم کردن دیگری، آلات و ادوات جرم یا اشیایی رو که پیدا شدنش باعث اتهام میشه، بدون اطلاع اون شخص توی خونه، محل کار، جیب یا وسایلش بذاره یا مخفی کنه و به خاطر این کار، اون شخص تحت تعقیب قرار بگیره و بعداً هم برائت قطعی بگیره، اون وقت فرد مفتری مجرمه.

مجازات افترا عملی:

برای این جرم، مجازات حبس و شلاق پیش بینی شده. با در نظر گرفتن قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات افترا عملی به این شکله: حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق.

یه نکته مهم: این جرم زمانی محقق میشه که اول، اون فردی که بهش افترا زده شده، برائت قطعی بگیره یا قرار منع تعقیب براش صادر بشه. یعنی تا وقتی بی گناهی فرد اصلی ثابت نشده، نمیشه کسی رو به افترا عملی متهم کرد.

تأثیر قانون کاهش مجازات حبس تعزیری بر این ماده:

قبل از این قانون، مجازات حبس برای افترا عملی از شش ماه تا سه سال بود. اما با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال ۱۳۹۹، حداقل و حداکثر حبس برای این جرم به نصف کاهش پیدا کرده و شده سه ماه تا یک سال و شش ماه. مجازات شلاق اما تغییری نکرده.

جدول خلاصه مجازات افترا عملی (ماده ۶۹۹):

نوع افترا	ماده قانونی	مجازات اصلی	تأثیر قانون کاهش حبس
افترا عملی (مانور متقلبانه/پرونده سازی)	ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی	حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق	کاهش حبس از (۶ ماه تا ۳ سال) به (۳ ماه تا ۱ سال و ۶ ماه)

۳. جریمه نقدی تهمت و افترا در قوانین خاص

علاوه بر این مواد کلی، بعضی قوانین دیگه هم برای موارد خاص، مجازات های متفاوتی برای تهمت و افترا در نظر گرفتن. مثلاً تو قانون مبارزه با مواد مخدر، اگه کسی به قصد متهم کردن دیگری، مواد مخدر رو تو یه جایی بذاره، به حداکثر مجازات همون جرم مواد مخدر محکوم میشه که مجازاتش خیلی سنگین تر از افترا معمولیه. یا مثلاً اگه کسی، دیگری رو به دروغ به یکی از جرایم مواد مخدر متهم کنه، می تونه به شلاق محکوم بشه.

این نشون میده که قانون گذار چقدر به موضوع حیثیت و آبروی افراد اهمیت میده و در بعضی جاها مجازات های سنگین تری برای متهم کردن دروغین در نظر گرفته.

۴. جریمه نقدی و مجازات افترا در فضای مجازی

امروزه با گسترش اینترنت و شبکه های اجتماعی، افترا و تهمت زدن خیلی راحت تر شده. یه نفر می تونه با یه پست، یه کامنت یا یه استوری، آبروی یه نفر رو ببره. خبر خوب اینه که قوانین مربوط به افترا، برای فضای مجازی هم کاربرد دارن. یعنی فرقی نمی کنه شما تو یه روزنامه چاپی افترا بزنید یا تو یه گروه تلگرامی یا صفحه اینستاگرام.

دادگاه ها و مراجع قضایی، نسبت به جرایم افترا و تهمت در فضای مجازی، حساسیت ویژه ای دارن. مصادیق رایج مثل انتشار عکس ها یا فیلم های خصوصی بدون رضایت، ساختن صفحات جعلی برای تخریب شخصیت، یا پخش شایعات دروغین در شبکه های اجتماعی، همگی می تونن تحت عنوان افترا یا نشر اکاذیب مورد پیگرد قرار بگیرن و مجازات های حبس، شلاق یا جریمه نقدی رو به دنبال داشته باشن. اثبات این جرایم هم با کمک پلیس فتا و ردیابی های فنی، معمولاً امکان پذیره.

تفاوت های کلیدی افترا با سایر جرایم مرتبط

قانون مثل یه مزرعه بزرگ می مونه که هر گوشه اش محصول خاص خودشو داره. افترا هم همسایه هایی داره که ممکنه باهاش اشتباه گرفته بشن. دونستن تفاوت این همسایه ها با افترا، خیلی مهمه تا بتونید درست از حق خودتون دفاع کنید یا ناخواسته مرتکب جرمی نشید.

۱. تفاوت افترا با نشر اکاذیب (ماده 698 ق.م.ا)

شاید این دو تا از همه بیشتر با هم اشتباه گرفته بشن. هر دو تاشون یعنی پخش کردن حرف های دروغ، اما یه فرق اساسی دارن:

• افترا: حتماً باید یه جرم رو به کسی نسبت بده. مثلاً بگه فلانی دزد است یا فلانی آدم کشته.
• نشر اکاذیب: یه خبر یا واقعه دروغ رو منتشر می کنه، اما لازم نیست حتماً اون خبر، یه جرم باشه. مثلاً بگه فلانی ورشکست شده یا فلانی مهاجرت کرده در حالی که دروغه.

تعریف نشر اکاذیب و ارکان آن:
ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، نشر اکاذیب رو تعریف می کنه. اگه کسی به قصد ضرر زدن به بقیه یا تشویش اذهان عمومی، یه خبر دروغ یا واقعه ای رو خلاف واقع منتشر کنه، مجرمه. اینجا لازم نیست حتماً اون خبر دروغ، یه جرم باشه. همین که دروغ باشه و قصد ضرر زدن یا شلوغ کردن ذهن مردم رو داشته باشه، کافیه.

مقایسه دقیق عناصر جرم و مجازات ها:

• قصد: تو افترا، قصد متهم کردن به یک جرمه. تو نشر اکاذیب، قصد ضرر زدن یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمیه.
• موضوع: تو افترا، موضوع نسبت داده شده حتماً باید یک جرم باشه. تو نشر اکاذیب، موضوع می تونه هر خبر یا واقعه دروغی باشه.
• مجازات: مجازات افترا قولی جزای نقدی درجه ششه (ماده ۶۹۷). مجازات نشر اکاذیب (ماده ۶۹۸) معمولاً حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه است.

۲. تفاوت افترا با توهین

توهین یعنی شما به کسی فحش بدید، ناسزا بگید یا کاری کنید که به شخصیت و اعتبارش لطمه بخوره، اما لازم نیست یه جرمی رو بهش نسبت بدید. مثلاً بگید فلانی بی شعوره این توهینه. اما اگه بگید فلانی دزده، این میشه افترا. فرقشون اینه که تو توهین، نسبتی که داده میشه، خودش جرم نیست، فقط حرف زشت یا بی احترامیه. توهین هم مجازات خاص خودشو داره که معمولاً مجازاتش سبکتر از افتراست و می تونه شامل جزای نقدی و شلاق باشه.

۳. قذف چیست و مجازات آن

قذف یه جرم خیلی خاص و جدیه که جزو «جرایم حدی» به حساب میاد. جرم حدی یعنی مجازاتش رو خود شرع تعیین کرده و قاضی نمی تونه تغییرش بده. قذف زمانی اتفاق می افته که کسی به دروغ به یکی دیگه نسبت زنا یا لواط بده. یعنی بگه فلانی زناکار است یا فلانی لواط کار است و نتونه این حرفشو ثابت کنه.

مجازات قذف: مجازات قذف، ۸۰ ضربه شلاق حده. این مجازات نه قابل تخفیفه و نه قابل تبدیل به جریمه نقدی. قذف از جرایم بسیار سنگین محسوب میشه و قانون گذار برای حفاظت شدید از آبروی افراد، این مجازات رو تعیین کرده.

جدول مقایسه جامع: افترا قولی، افترا عملی، نشر اکاذیب و قذف:

عنوان جرم	تعریف	ارکان اصلی	مجازات (با در نظر گرفتن قانون جدید)
افترا قولی (ماده ۶۹۷)	نسبت دادن صریح یک جرم به دیگری با کلام یا نوشته، بدون توان اثبات.	نسبت دادن جرم + عدم اثبات + سوءنیت	جزای نقدی درجه شش (۲ تا ۸ میلیون تومان)
افترا عملی (ماده ۶۹۹)	انجام اقدامات فیزیکی (مثل قرار دادن ادوات جرم) برای متهم کردن دیگری، بدون توان اثبات.	مانور متقلبانه + متهم شدن دیگری + برائت شخص متهم + سوءنیت	حبس از ۳ ماه تا ۱ سال و ۶ ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق
نشر اکاذیب (ماده ۶۹۸)	انتشار اخبار یا وقایع دروغ به قصد اضرار یا تشویش اذهان عمومی، که لازم نیست حتماً جرم باشد.	انتشار خبر دروغ + قصد اضرار یا تشویش	حبس از ۱ ماه تا ۱ سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق
قذف	نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری، بدون توان اثبات.	نسبت دادن زنا یا لواط + عدم اثبات	۸۰ ضربه شلاق (حد)

مراحل قانونی و اقدامات عملی برای مواجهه با تهمت و افترا

حالا که حسابی با انواع تهمت و افترا و مجازاتشون آشنا شدیم، وقتشه بریم سر اصل مطلب: اگه خدای نکرده خودتون یا عزیزانتون با همچین مشکلی روبرو شدید، چیکار باید بکنید؟ چه مراحلی رو باید طی کنید تا حقتون رو بگیرید؟

۱. نحوه طرح شکایت (شکواییه تهمت و افترا)

اولین و مهمترین قدم، تنظیم و ثبت یه شکواییه درست و حسابیه. شکواییه مثل نامه ای می مونه که شما به دستگاه قضایی می نویسید و توش می گید چی شده و از کی شکایت دارید. این راهنمای گام به گام رو دنبال کنید:

1. جمع آوری اطلاعات: تمام جزئیات رو یادداشت کنید: تاریخ و زمان دقیق افترا، محل وقوع، کسانی که شاهد بودن، محتوای دقیق تهمت یا افترا (متن پیام، فایل صوتی، فیلم، مطلب روزنامه یا پست فضای مجازی و…). هر چیزی که به اثبات حرفتون کمک می کنه.
2. مشورت با وکیل: اکیداً توصیه میشه قبل از هر اقدامی با یه وکیل متخصص کیفری مشورت کنید. وکیل بهتون کمک می کنه شکواییه رو درست تنظیم کنید و راه و چاه قانونی رو نشونتون میده.
3. تنظیم شکواییه: شکواییه باید شامل اطلاعات شاکی (خود شما)، مشتکی عنه (کسی که ازش شکایت دارید)، موضوع شکایت (مثلاً افترا قولی)، دلایل و مستندات شما، و درخواستی که از دادگاه دارید (مثلاً تعقیب و مجازات مشتکی عنه) باشه. سعی کنید همه چیز رو روشن و واضح بنویسید.
4. مراجع صالح: شکواییه رو باید به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم تقدیم کنید. اگه نمی دونید کجا، از دفتر خدمات قضایی الکترونیک راهنمایی بگیرید.
5. ثبت شکواییه: ثبت شکواییه امروزه از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک انجام میشه. مدارک شناسایی، مدارک مربوط به جرم (مثل پرینت پیام ها) و شکواییه تنظیم شده رو باید به این دفاتر ببرید تا اونا ثبتش کنن و به دادسرا بفرستن.

نمونه شکواییه کاربردی:

با سلام و احترام،

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهرستان]

موضوع: شکایت افترا (قولی/عملی) و اعاده حیثیت

شاکی:
نام و نام خانوادگی: [نام شما]
نام پدر: [نام پدر شما]
شماره ملی: [شماره ملی شما]
آدرس: [آدرس کامل شما]
شماره تماس: [شماره تماس شما]

مشتکی عنه:
نام و نام خانوادگی: [نام مشتکی عنه] (اگر می دانید)
نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه] (اگر می دانید)
شماره ملی: [شماره ملی مشتکی عنه] (اگر می دانید)
آدرس: [آدرس مشتکی عنه] (اگر می دانید)
شرح واقعه:
اینجانب [نام شما] به استحضار می رساند که در تاریخ [تاریخ وقوع جرم]، مشتکی عنه آقای/خانم [نام مشتکی عنه] به صورت [مثلاً شفاهی در جمع، کتبی در فلان رسانه، از طریق ارسال پیامک در تاریخ X]، به بنده به دروغ اتهام [نام جرم، مثلاً دزدی یا کلاهبرداری] را نسبت داده است. [در اینجا شرح دهید که دقیقاً چه اتفاقی افتاده، چه حرفی زده شده، یا چه عملی انجام شده است. اگر افترا عملی است، توضیح دهید چه ادواتی در کجا قرار داده شده است.]

این نسبت ناروا و دروغین باعث خدشه دار شدن آبرو و حیثیت بنده در نزد [نام افراد/نهادها، مثلاً خانواده، همکاران، جامعه] شده است. مشتکی عنه هیچ مدرکی برای اثبات ادعای خود نداشته و اتهامات وارده کاملاً کذب است.

دلایل و مستندات:
۱. [شهادت شهود (اگر دارید)]
۲. [پرینت/اسکرین شات پیامک/پست/کامنت مربوط به افترا]
۳. [فایل صوتی یا تصویری]
۴. [گواهی/مدرکی که بی گناهی شما را اثبات کند (در صورت افترا عملی و صدور قرار برائت/منع تعقیب)]
۵. [سایر مدارک مرتبط]

درخواست:
با عنایت به شرح واقعه و مدارک پیوست، از آن مقام محترم تقاضای رسیدگی و تعقیب کیفری مشتکی عنه به اتهام افترا (مستند به ماده ۶۹۷/۶۹۹ قانون مجازات اسلامی) و صدور حکم مجازات قانونی و همچنین اعاده حیثیت را دارم.

با تشکر و احترام
[امضای شما]
تاریخ: [تاریخ شکواییه]

۲. مدارک و ادله اثبات جرم افترا

مدرک و دلیل، حرف اول و آخر رو تو دادگاه می زنه. هر چقدر دلایل شما قوی تر باشن، احتمال اینکه حقتون رو بگیرید بیشتره. مهمترین ادله ای که می تونید ارائه بدید، این ها هستن:

• شهادت شهود: اگه کسی موقع افترا زدن حاضر بوده و حرف ها رو شنیده یا عمل رو دیده، می تونه شهادت بده.
• اسناد و مدارک کتبی: هرگونه نوشته، نامه، دست نوشته، مطلب روزنامه، نشریه یا حتی پرینت صفحات وب و شبکه های اجتماعی که حاوی افترا باشه.
• پرینت پیامک و چت: اگه افترا از طریق پیامک یا چت در واتساپ، تلگرام و… صورت گرفته، پرینت این مکالمات خیلی مهمه. (البته باید مراحل قانونی استخراج اطلاعات رو طی کنید).
• فیلم و صوت: اگه فیلم یا فایل صوتی از لحظه افترا زدن دارید، این ها هم می تونن مدرک باشن. (باز هم با رعایت قوانین مربوط به جمع آوری دلیل).
• گزارش پلیس فتا: در جرایم فضای مجازی، گزارش پلیس فتا برای ردیابی و اثبات هویت مجرم خیلی کاربردیه.
• حکم برائت یا قرار منع تعقیب: در افترا عملی، مهمترین مدرک شما، حکم قطعی برائت خودتونه که نشون میده شما بی گناه هستید و طرف بهتون افترا زده.

۳. اعاده حیثیت از تهمت و افترا

اعاده حیثیت یعنی برگردوندن آبرو و اعتباری که به خاطر یه اتهام دروغین از شما گرفته شده. وقتی افترا به شما ثابت شد و حکم برائت گرفتید، می تونید درخواست اعاده حیثیت کنید. اعاده حیثیت دو نوعه:

• اعاده حیثیت عام: وقتی آبروی شما به خاطر کاری که بقیه کردن (مثل همین تهمت و افترا) خدشه دار میشه. اگه شما از اتهام افترا تبرئه بشید، دادگاه می تونه حکم به اعاده حیثیت شما بده.
• اعاده حیثیت خاص: این بیشتر مربوط به کسانیه که خودشون جرمی رو مرتکب شدن و مجازات کشیدن و حالا می خوان آثار سوء سابقه کیفریشون رو پاک کنن. این مورد با افترا فرق داره.

مهمترین شرط برای اعاده حیثیت از افترا، اینه که اول بی گناهی شما ثابت بشه و حکم برائت قطعی از اتهام وارده صادر بشه. بعد از اون می تونید از دادگاه بخواهید که حکم اعاده حیثیت شما رو هم صادر کنه.

۴. توصیه های حقوقی مهم

چه شاکی باشید چه متهم، یه سری نکات رو باید یادتون باشه:

• برای شاکی (کسی که بهش تهمت یا افترا زده شده):
  1. آرامش خودتون رو حفظ کنید: عصبانیت و واکنش عجولانه ممکنه اوضاع رو بدتر کنه.
  2. مدارک رو جمع آوری کنید: هر مدرکی که دارید رو بلافاصله جمع کنید و نگه دارید.
  3. به موقع اقدام کنید: برای طرح شکایت، محدودیت زمانی وجود داره. پس هر چه زودتر اقدام کنید.
  4. مشورت با وکیل: حتماً قبل از هر کاری با یه وکیل متخصص کیفری صحبت کنید. اون بهترین راه رو بهتون نشون میده.
• برای متهم (کسی که به افترا زدن متهم شده):
  1. آرامش خودتون رو حفظ کنید: نترسید و با آرامش با قضیه برخورد کنید.
  2. مشورت با وکیل: بلافاصله با یه وکیل متخصص تماس بگیرید. وکیل می تونه بهترین دفاع رو از شما انجام بده.
  3. جمع آوری مستندات دفاع: اگه مدرکی دارید که ثابت می کنه حرفتون دروغ نبوده یا قصد افترا نداشتید، حتماً اونها رو به وکیلتون بدید.
  4. پرهیز از اظهارنظر شتابزده: تو دادگاه یا در مواجهه با پلیس، بدون مشورت با وکیل، حرفی نزنید که بعداً به ضررتون تموم بشه.

نتیجه گیری: حفاظت از آبرو، وظیفه همگانی

حالا دیگه تا ته قصه جریمه نقدی تهمت و افترا رو خوندیم و فهمیدیم که آبرو و حیثیت آدم ها چقدر برای قانون اهمیت داره. تهمت و افترا، هر دو مثل خوره روح و روان افراد رو می تراشن و می تونن زندگی رو تلخ کنن. قانون گذار هم برای همین، اینقدر روی این موضوع حساسه و مجازات های مختلفی از جمله جریمه نقدی تهمت و افترا رو براش در نظر گرفته.

دیدیم که افترا قولی بیشتر با جزای نقدی سروکار داره، اما افترا عملی ممکنه کار رو به حبس و شلاق هم بکشونه. همچنین تفاوت های ریز و درشت این جرم با نشر اکاذیب، توهین و مخصوصاً قذف رو هم یاد گرفتیم تا دیگه کسی اینا رو با هم اشتباه نگیره. در نهایت، اگه خدای نکرده تو همچین موقعیتی قرار گرفتید، بهترین کار اینه که خونسردی خودتون رو حفظ کنید، مدارک و شواهد رو جمع آوری کنید و مهم تر از همه، حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنماییتون کنه تا درست و حسابی از حقوق خودتون دفاع کنید و نذارید آبروتون به این راحتی بازیچه دست دیگران بشه. یادتون باشه، آگاهی از قانون، اولین قدم برای دفاع از خودتونه.