انواع گاز اشک آور

گاز اشک آور یک ماده شیمیاییه که بیشتر به شکل ذرات معلق پودری تو هوا پخش میشه و با تحریک چشم ها، بینی و دستگاه تنفسی، باعث سوزش شدید، اشک ریزش و تنگی نفس میشه. شناخت انواع گاز اشک آور خیلی مهمه چون هر کدوم از این گازها اثرات، شدت و خطرات خاص خودشون رو دارن که اگه ندونیم ممکنه به دردسر بیفتیم.

تا حالا شده تو یه جمع باشی و حس کنی چشمات داره می سوزه و ناخودآگاه اشک ازش سرازیر میشه؟ یا شاید حس تنگی نفس و سوزش گلو و بینی رو تجربه کرده باشی؟ اینا همون بلاییه که گاز اشک آور سر آدم میاره. این ماده شیمیایی که خیلیا فکر می کنن فقط گازه، در واقع بیشترش ذرات ریز جامده که تو هوا پخش میشه و بعد که با غشای مخاطی چشم، بینی، دهان و ریه هامون تماس پیدا می کنه، تحریکشون می کنه و علائم ناخوشایندی رو به وجود میاره.

حالا چرا باید درباره انواع گاز اشک آور اطلاعات داشته باشیم؟ خب، چون این گازها دیگه فقط تو فیلم های اکشن نیستن و ممکنه هر کدوم از ما تو شرایط مختلفی باهاشون مواجه بشیم، چه تو یه اعتراض عمومی، چه برای دفاع شخصی، یا حتی تو یه حادثه غیرمنتظره. شناخت هر کدوم از این گازها به ما کمک می کنه تا بدونیم دقیقاً چی تو راهه، چقدر خطرناکه و چطور باید از خودمون محافظت کنیم. این آگاهی، بهترین سپر دفاعیه ماست.

گاز اشک آور چیست و چرا باید انواعش را بشناسیم؟

بذارید خیالتون رو راحت کنم؛ چیزی که به اسم گاز اشک آور می شناسیم، لزوماً یک گاز واقعی نیست! بیشتر اوقات، اینا ذرات جامد میکروسکوپی هستن که به شکل پودر یا مایع تو یه حلال پخش میشن و بعد تو هوا معلق میمونن. وقتی این ذرات با چشم، بینی، دهان و ریه های ما برخورد می کنن، گیرنده های درد رو تو این قسمت ها تحریک می کنن و باعث میشن حسابی اذیت بشیم. در واقع، اینا عوامل اشک آور (lachrymatory agents) نام دارن و کارشون اینه که غشای مخاطی رو تحریک کنن.

شاید بپرسید خب اینا با سلاح های شیمیایی مرگبار چه فرقی دارن؟ فرقشون اینه که گازهای اشک آور رو معمولاً تو دسته کمتر کشنده (less-lethal) قرار میدن. یعنی قرار نیست آدم رو بکشن، اما خب می تونن حسابی آزاردهنده باشن و تو شرایط خاص، حتی خطرناک بشن. تو کنترل شورش ها، تو دفاع شخصی و حتی تو تمرینات نظامی ازشون استفاده میشه.

اهمیت شناخت انواع گاز اشک آور اینجاست که هر کدومشون یه جور عمل می کنن. بعضیاشون خیلی سریع اثر می کنن و زود هم از بین میرن، بعضی دیگه موندگاری بیشتری دارن و ممکنه عوارض شدیدتری به همراه داشته باشن. مثلاً اگه یه نفر بیماری زمینه ای مثل آسم داشته باشه، مواجهه با بعضی از این گازها می تونه براش خیلی خطرناک تر از بقیه باشه. پس بیایید با هم یه سرکی به دنیای این مواد شیمیایی بزنیم و ببینیم هر کدومشون چه جور موجوداتی هستن.

یک نگاه کلی به دنیای انواع گاز اشک آور

شاید فکر کنید گاز اشک آور فقط یه نوعه، اما جالبه بدونید که حدود 15 نوع مختلف از این مواد تو دنیا تولید و استفاده میشه! هر کدومشون هم اسم و رسم و ترکیبات خاص خودشون رو دارن و مثل آدم ها، شخصیت های متفاوتی دارن. بعضیاشون قدیمی ترن و بعضیا جدیدتر. بعضیا بیشتر برای دفاع شخصی استفاده میشن، بعضی دیگه هم برای کنترل جمعیت و شورش.

این مواد رو میشه بر اساس ترکیب شیمیایی یا منشأشون دسته بندی کرد. اما به طور کلی، همشون یه کار مشترک رو انجام میدن: چشم ها و راه های تنفسی رو تحریک می کنن. اما شدت و نوع تحریک، مدت زمان اثر و حتی خطراتی که دارن، حسابی با هم فرق می کنه. تو بخش بعدی، می خوایم مهم ترین و رایج ترین انواع گاز اشک آور رو با جزئیات بیشتر بررسی کنیم تا وقتی باهاشون مواجه شدیم، حداقل بدونیم با چی طرفیم.

شیرجه ای عمیق به انواع اصلی گاز اشک آور

حالا وقتشه که عینک غواصیتون رو بزنید و یه شیرجه عمیق بزنیم تو دنیای پیچیده انواع گاز اشک آور. تو این بخش، به مهم ترین و پرکاربردترین این گازها می پردازیم و از جزئیات شیمیایی گرفته تا اثراتشون روی بدن رو با هم بررسی می کنیم.

گاز CS (کلروبنزیلیدین مالونونیتریل)

گاز CS احتمالاً معروف ترین و پرکاربردترین نوع گاز اشک آوره که تو سراسر دنیا برای کنترل شورش ازش استفاده میشه. این ماده یه پودر کریستالیه.

• ترکیب شیمیایی: فرمول شیمیاییش C10H5ClN2 هست و به شکل ذرات جامد تو هوا پخش میشه.
• تاریخچه: سال 1928 توسط دو دانشمند به اسم های بن کسار و راجر آدامز کشف شد و تو جنگ ویتنام هم کاربرد زیادی داشت.
• سازوکار عمل: این گاز با تحریک گیرنده های درد خاصی تو بدن ما به اسم TRPA1 و TRPV1، چشم، دستگاه تنفسی و پوست رو به شدت تحت تأثیر قرار میده.
• اثرات فیزیولوژیک:
  • چشم: اشک ریزش شدید، سوزش و درد، اسپاسم پلک (انقباض غیرارادی پلک)، تاری دید موقت و قرمزی چشم از علائم رایجشه.
  • تنفسی: سرفه، تنگی نفس، حس خفگی، سوزش گلو و بینی و آبریزش بینی رو به دنبال داره.
  • پوست: ممکنه باعث سوزش، خارش، بثورات پوستی و حتی تو غلظت های بالا، سوختگی شیمیایی بشه.
  • سایر: تهوع، استفراغ، گیجی و اضطراب هم میتونه از عوارضش باشه.
• شروع و مدت زمان اثر: معمولاً 20 تا 60 ثانیه طول می کشه تا اثرش شروع بشه و بعد از اینکه از منطقه آلوده خارج بشید، علائمش طی 10 تا 30 دقیقه کم کم از بین میره.
• کاربردهای رایج: همونطور که گفتیم، عمدتاً تو کنترل شورش ها و عملیات پلیسی استفاده میشه.
• خطرات و عوارض جانبی خاص:
  • مواجهه نزدیک یا شدید با CS می تونه آسیب های جدی به چشم مثل زخم قرنیه و حتی گلوکوم (آب سیاه) رو به دنبال داشته باشه.
  • برای کسایی که مشکلات تنفسی مثل آسم یا COPD دارن، شدیداً خطرناکه و می تونه وضعیتشون رو حسابی بدتر کنه.
  • امکان سوختگی درجه 1 و 2 پوست هم وجود داره.

یه نکته خیلی مهم درباره گاز CS که شاید کمتر بهش توجه بشه اینه که اگه تاریخ انقضاش بگذره یا تو شرایط نامناسبی نگهداری بشه، ممکنه تجزیه بشه و ترکیبات سمی تری مثل سیانید اکسید و فسژن تولید کنه که اینا می تونن خیلی خطرناک تر و حتی کشنده باشن. پس حواستون باشه!

گاز CN (کلرواستوفنون)

گاز CN رو میشه پدربزرگ عوامل اشک آور دونست! این قدیمی ترین عامل اشک آوره که هنوز هم تو بعضی جاها استفاده میشه.

• ترکیب شیمیایی: فرمولش C8H7ClO هست.
• تاریخچه: زمانی تو اسپری های دفاع شخصی اولیه معروف به مِیس (Mace) خیلی استفاده می شد.
• سازوکار عمل و اثرات: اثراتش شبیه CS هست، اما معمولاً سمیت بالاتری داره و تحریک کننده تره.
• شروع و مدت زمان اثر: کمی سریع تر از CS شروع میشه و ماندگاریش هم تقریباً شبیه اونه.
• کاربردهای رایج: الان بیشتر تو اسپری های دفاع شخصی دیده میشه و به خاطر سمیت بالاتر، کمتر تو کنترل شورش ازش استفاده میشه.
• خطرات و عوارض جانبی خاص: بالاترین سمیت رو بین گازهای اشک آور رایج داره و پتانسیل آسیب جدی تری به چشم و ریه داره.

اسپری فلفل یا گاز OC (اولئورسین کاپسیکوم)

اسپری فلفل یه چیز دیگه است! این یکی دیگه شیمیایی نیست به اون معنای مرسوم، بلکه از دل طبیعت میاد، دقیقاً از همون فلفل های تند!

• ترکیب شیمیایی: ماده فعالش کاپسایسین (Capsaicin) هست که از فلفل های تند مثل چیلی به دست میاد.
• سازوکار عمل: کاپسایسین مستقیم می چسبه به گیرنده های درد (TRPV1) تو اعصاب حسی و یه حس سوزش و گرمای خیلی شدید رو ایجاد می کنه. برخلاف CS که یه حس خنکی شیمیایی ایجاد می کنه، OC واقعاً حس آتش گرفتن رو به آدم میده.
• شدت و تفاوت با CS/CN: قدرت ناتوان کنندگیش خیلی بالاست. این یه سوزش فیزیکی و شیمیاییه که مستقیم به سیستم عصبی حمله می کنه.
• شروع و مدت زمان اثر: شروع اثرش فوق العاده سریع و تقریباً آنیه. ماندگاری درد و سوزشش هم تا 45 دقیقه یا حتی بیشتر میتونه طول بکشه.
• کاربردهای رایج: بهترین دوست دفاع شخصی! تو خیلی از کشورها برای کنترل شورش هم استفاده میشه و نیروهای پلیس تو آموزش هاشون ازش استفاده می کنن.
• خطرات و عوارض جانبی خاص:
  • اگه کرم یا آرایش روغنی روی پوستتون باشه، اسپری فلفل بهش می چسبه و اثرش رو تشدید می کنه.
  • میتونه باعث تورم و قرمزی شدید پوست بشه.
  • خطر آسپیراسیون (ورود مواد به ریه) و بدتر شدن مشکلات تنفسی هم وجود داره.

گاز CR (دی بنزوکسازپین)

گاز CR رو میشه برادر بزرگتر CS دونست! این یکی قوی تر و سمج تره.

• ترکیب شیمیایی: فرمولش C13H9NO هست.
• ویژگی ها: هم قوی تره و هم ماندگاری اثرش از CS بیشتره.
• سازوکار عمل و تأثیرات: تحریک پذیری خیلی قوی تری داره و درد شدیدتری ایجاد می کنه.
• کاربردها: کمتر رایجه، اما تو موارد خاصی برای کنترل شورش های شدید به کار میره.
• خطرات: پتانسیل خیلی بالایی برای ایجاد سوختگی های شیمیایی داره.

کلروپیکرین (PS)

کلروپیکرین یه جورایی بچه بد ماجراست! این یکی رو باید جدی گرفت.

• ترکیب شیمیایی: فرمولش CCl3NO2 هست.
• تاریخچه: تو جنگ جهانی اول به عنوان یه سلاح شیمیایی استفاده می شد که هم ریه ها رو درگیر می کرد و هم اشک آور بود.
• سازوکار عمل و تأثیرات: علاوه بر تحریک شدید چشم، آسیب جدی به ریه ها و دستگاه تنفسی میزنه.
• خطرات: خیلی سمی تر از CS و CN هست و متأسفانه پتانسیل مرگ آور هم داره. به همین خاطر کاربردش خیلی محدوده و بیشتر جاها ممنوعه.

بقیه گازهای اشک آور: از برمواستون تا پاوا اسپری

علاوه بر این پنج نوع اصلی، انواع گاز اشک آور دیگه ای هم وجود دارن که شاید کمتر اسمشون رو شنیده باشید، اما هر کدوم ویژگی های خاص خودشون رو دارن:

• برمواستون (Bromoacetone): یه مایع اشک آور که تو جنگ جهانی اول استفاده می شد.
• زیلیل بروماید (Xylyl bromide): این هم یه عامل اشک آور قدیمی تره که زمانی استفاده می شد.
• پاوا اسپری (PAVA spray – Nonivamide): این یه اسپری شبیه اسپری فلفل هست که ماده فعالش نونیوامید (nonivamide) هست، یه ترکیب مصنوعی شبیه کاپسایسین. اثراتش هم شبیه اسپری فلفله و تو دفاع شخصی کاربرد داره.

علائم و بلاهایی که گاز اشک آور سرتان می آورد!

حالا که با انواع گاز اشک آور آشنا شدیم، خوبه که یه جمع بندی از علائمی داشته باشیم که موقع مواجهه باهاشون ممکنه تجربه کنیم. این علائم معمولاً مشترکن، اما شدت و مدت زمانشون بستگی به نوع گاز، مقدارش، و اینکه تو فضای باز بودیم یا بسته، داره.

• چشم ها: اولین و واضح ترین علامت، ریزش اشک فراوونه. انگار که شیر چشماتون باز شده! بعدش سوزش شدید، تاری دید، قرمزی و ممکنه برای یه مدت کوتاه حس کنید کور شدین. پلک ها هم ممکنه شروع به اسپاسم (انقباض) کنن.
• دستگاه تنفسی: سرفه شدید و بی امان، حس تنگی نفس و خفگی، خس خس سینه و آبریزش بینی از علائم تنفسی هستن. حس می کنید راه نفستون بسته شده.
• پوست: سوزش، خارش، قرمزی و بثورات جلدی (دانه های پوستی) طبیعیه. تو موارد شدیدتر و با غلظت بالا، ممکنه حتی سوختگی شیمیایی درجه یک یا دو هم رخ بده.
• سایر علائم: تهوع، استفراغ، سرگیجه، و یه حس هراس و بی قراری هم ممکنه به سراغتون بیاد.

مهم ترین نکته اینه که اگه مدت زمان و غلظت مواجهه زیاد باشه یا اگه تو یه فضای بسته باشید، این علائم می تونن خیلی شدیدتر و خطرناک تر بشن. وضعیت سلامتی قبلی فرد هم خیلی مهمه؛ مثلاً اگه آسم یا آلرژی داشته باشید، ممکنه خیلی بیشتر از بقیه اذیت بشید.

چیکار کنیم وقتی گاز اشک آور خوردیم؟ کمک های اولیه و اقدامات سریع!

مواجهه با گاز اشک آور تجربه خوشایندی نیست، اما اگه بدونیم باید چیکار کنیم، می تونیم عوارضش رو تا حد زیادی کنترل کنیم. این نکات کمک های اولیه رو حتماً به خاطر بسپارید:

فورا از منطقه آلوده بزنید بیرون

مهم ترین کاری که باید بکنید اینه که هر چه سریع تر از محلی که گاز اشک آور پخش شده، دور بشید. اگه باد میاد، در جهت وزش باد حرکت کنید. اگه هم تو فضای بسته هستید، به سمت خروجی برید. هر چقدر بیشتر تو منطقه آلوده بمونید، وضعیتتون بدتر میشه.

چشم ها و صورت تان را خوب بشویید

به محض اینکه به یه جای امن با هوای تازه رسیدید، چشم ها و صورتتون رو با آب فراوون بشویید. حواستون باشه که آب رو از قسمت پیشانی به سمت پایین بریزید، نه برعکس. این کار باعث میشه ذرات گاز بیشتر پخش نشن. صورتتون رو مالش ندید، چون گاز اشک آور پودریه و مالش دادن باعث میشه بیشتر به پوستتون بچسبه. بهتره از آب سرد استفاده کنید چون آب گرم منافذ پوست رو باز می کنه و جذب مواد شیمیایی رو بیشتر می کنه.

یادتون باشه، بهترین و ایمن ترین راهکار برای شستشوی چشم و صورت، استفاده از آب فراوون و جاریه. استفاده از شیر، جوش شیرین یا هر ماده غیر استریل دیگه ای نه تنها کمکی نمی کنه، بلکه ممکنه باعث عفونت هم بشه.

لنزهای تماسی را در بیاورید و لباس های آلوده را حذف کنید

اگه لنز تماسی دارید، همون موقع اونا رو از چشمتون دربیارید و بندازید دور. ذرات گاز اشک آور می تونن به لنزها بچسبن و باعث ادامه پیدا کردن سوزش و آسیب بشن. لباس هاتون هم پر از ذرات گاز شدن. اونا رو هر چه سریع تر دربیارید. بهترین راه اینه که لباس ها رو از سر به پایین دربیارید تا ذراتش کمتر با صورت و چشماتون تماس پیدا کنه. بعدش اونا رو تو یه کیسه در بسته قرار بدید تا بقیه رو هم آلوده نکنن.

یه دوش کامل بگیرید

بعد از درآوردن لباس ها، حتماً یه دوش کامل بگیرید. باز هم تأکید می کنم با آب سرد و صابون فراوون. به خصوص روی قسمت هایی از پوست که چین دارن (مثل زیر بغل، کشاله ران و…). آب سرد باعث میشه منافذ پوست بسته بمونن و ذرات گاز کمتر جذب بشن.

بینی و دهان را فراموش نکنید

برای شستشوی بینی و دهان هم می تونید از آب نمک رقیق یا آب خالی استفاده کنید. این کار به خارج شدن ذرات گاز از مسیرهای تنفسی کمک می کنه و حس بهتری بهتون میده.

کی بریم دکتر؟

اگه بعد از انجام همه این کارها، هنوز علائم شدید مثل مشکلات تنفسی، درد شدید چشم یا آسیب های چشمی دیگه، یا سوختگی های جدی پوستی داشتید، حتماً هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. سلامتتون شوخی بردار نیست.

چطور خودمان را در برابر گاز اشک آور حفظ کنیم؟

پیشگیری همیشه بهتر از درمانه، مخصوصاً وقتی پای گاز اشک آور در میون باشه. با رعایت چند تا نکته ساده می تونید حسابی از خودتون محافظت کنید.

تجهیزات محافظتی: ماسک و عینک غریق نجات شما

اگه احتمال میدید تو محیطی قرار می گیرید که ممکنه گاز اشک آور استفاده بشه، بهتره خودتون رو مجهز کنید:

• ماسک های تنفسی: ماسک های N95 یا ماسک های شیمیایی با فیلترهای مناسب می تونن تا حد زیادی جلوی ورود ذرات گاز به ریه هاتون رو بگیرن.
• عینک های محافظ: عینک های شنا، عینک های آزمایشگاهی یا هر عینکی که دور چشم رو کاملاً بپوشونه، میتونه از چشماتون در برابر ذرات گاز محافظت کنه.
• پوشش کامل بدن: لباس های آستین بلند و شلوار بپوشید تا پوستتون کمتر در معرض تماس مستقیم با ذرات گاز قرار بگیره. هر چقدر سطح کمتری از پوستتون باز باشه، بهتره.

حواس تان به آرایش و کرم های روغنی باشد!

این یه نکته خیلی مهمه: از آرایش های روغنی، کرم های ضد آفتاب یا هر نوع کرم چرب دیگه روی صورت و پوستتون خودداری کنید. این مواد مثل یه آهن ربا برای ذرات گاز اشک آور عمل می کنن و باعث میشن گاز به پوستتون بچسبه و شستشوی اون رو خیلی سخت تر می کنه. پوست خشک و تمیز، کمتر ذرات رو به خودش جذب می کنه.

فاصله بگیرید تا در امان باشید

سعی کنید تا جایی که میشه، از محل احتمالی استفاده از گاز اشک آور فاصله ایمنی رو حفظ کنید. هر چقدر دورتر باشید، احتمال اینکه تحت تأثیر شدید گاز قرار بگیرید کمتره.

راهکارهای خانگی (با احتیاط)

در کنار اقدامات اصلی، بعضی راهکارهای خانگی هم برای کاهش اثر گاز اشک آور مطرح میشن، اما حواستون باشه که اینا رو باید با احتیاط به کار برد و جایگزین شستشوی با آب فراوون نمیشن و از نظر علمی هم تأیید قطعی ندارن:

• محلول آب و جوش شیرین یا آنتی اسید رقیق شده: بعضیا برای شستشوی پوست از محلول آب و جوش شیرین یا آنتی اسید رقیق شده استفاده می کنن.
• دستمال مرطوب: میشه یه دستمال مرطوب (فقط با آب یا محلول های رقیق کننده) روی صورت گذاشت.

باز هم تاکید می کنیم که هیچ کدوم از این راهکارهای خانگی به اندازه شستشوی کامل با آب فراوون و صابون (ترجیحاً آب سرد) مطمئن و بی خطر نیستن. همیشه اولویت رو با شستشوی کامل و خروج از منطقه آلوده قرار بدید.

جنبه های قانونی و اخلاقی استفاده از گاز اشک آور: آیا واقعا بی خطر است؟

وقتی صحبت از انواع گاز اشک آور میشه، نمیشه از جنبه های قانونی و اخلاقی استفاده ازش چشم پوشی کرد. این مواد، با وجود اینکه کمتر کشنده شناخته میشن، اما پیامدهای جدی ای دارن.

ممنوعیت در جنگ

جالبه بدونید که استفاده از گاز اشک آور تو جنگ های بین المللی ممنوعه! پروتکل ژنو و کنوانسیون های بین المللی دیگه، استفاده از این مواد رو تو درگیری های نظامی ممنوع کردن. یعنی سربازها تو میدان جنگ اجازه ندارن ازش استفاده کنن، اما پلیس و نیروهای امنیتی داخلی تو خیابون ها می تونن! این تناقض واقعاً جای فکر داره.

استفاده در کنترل شورش: کمتر کشنده یا خطرساز؟

گاز اشک آور به عنوان یه ابزار برای کنترل شورش استفاده میشه و همیشه ادعا میشه که یه سلاح کمتر کشنده است. اما این قضیه همیشه هم درست نیست. تو محیط های بسته، یا وقتی دوز بالایی از گاز استفاده میشه، یا وقتی به صورت مستقیم به سمت افراد پرتاب میشه (که می تونه باعث جراحات جدی فیزیکی بشه)، خطراتش به شدت بالا میره.

تحقیقات نشون داده که ضربه مستقیم کپسول های گاز اشک آور می تونه باعث کبودی شدید، از دست دادن بینایی، شکستگی جمجمه و حتی مرگ فوری بشه. تو شیلی و ایران هم مواردی از آسیب های جدی عروقی و بینایی در اثر برخورد مستقیم با کپسول ها گزارش شده.

عوارض طولانی مدت و مرگ بار

با اینکه بیشتر اثرات گاز اشک آور موقتیه، اما عوارض طولانی مدت و حتی مرگبار هم گزارش شده. کسایی که بیماری های تنفسی مثل آسم دارن، بیشتر در معرض خطرن. مسمومیت طولانی مدت یا مواجهه با دوزهای بالای گاز، مخصوصاً تو محیط های بسته، می تونه منجر به نارسایی تنفسی و حتی مرگ بشه. مطالعاتی که روی معترضین پورتلند آمریکا تو سال 2020 انجام شد، نشون داد که بخش قابل توجهی از افرادی که در معرض گاز اشک آور قرار گرفتن، مشکلات جسمی و روانی طولانی مدت پیدا کردن و نیاز به مراقبت های پزشکی داشتن. همچنین، برخی تحقیقات به آسیب های چشمی جدی مثل زخم قرنیه و آب سیاه (گلوکوم) در مواجهه شدید اشاره دارن.

کلام آخر: آگاهی، سپر محافظ شماست!

همونطور که دیدید، انواع گاز اشک آور مختلفی وجود دارن که هر کدومشون با ویژگی ها و خطرات خاص خودشون همراهن. از گاز CS و CN که تو کنترل شورش ها استفاده میشن گرفته تا اسپری فلفل که برای دفاع شخصی کاربرد داره و حتی کلروپیکرین که یه ماده به مراتب سمی تره.

شاید این اطلاعات کمی ترسناک به نظر برسه، اما هدف از این مقاله این بود که آگاهیتون رو بالا ببریم. آگاهی، بهترین ابزار شما برای محافظت از خودتونه. اینکه بدونید با چه ماده ای طرف هستید، چه بلایی سرتون میاره و چطور باید بعد از مواجهه باهاش برخورد کنید، می تونه تفاوت بزرگی تو حفظ سلامتیتون ایجاد کنه. پس همیشه حواستون به محیط اطرافتون باشه، نکات ایمنی رو رعایت کنید و اگه با گاز اشک آور مواجه شدید، خونسردیتون رو حفظ کنید و طبق دستورالعمل های کمک های اولیه عمل کنید. سلامتی شما، اولویت اوله!