رازهای پنهان دو روی یک سایه

به گزارش یوکسیت به نقل از ایمنا اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD) که به طور غیررسمی به عنوان سایکوپتی یا سوسیوپتی شناخته می شود یکی از پیچیده ترین و بحث برانگیزترین اختلالات روانی است که جامعه با آن مواجه است این اختلال با الگوی پایدار بی توجهی به حقوق دیگران نقض هنجارهای اجتماعی و فقدان همدلی مشخص می شود؛ افراد مبتلا به این اختلال بیشتر رفتارهای فریبکارانه بی پروا و گاهی خشونت آمیز از خود نشان می دهند که می تواند تأثیرات مخربی بر زندگی خود و اطرافیانشان داشته باشد.

تاریخچه مطالعه این اختلال به قرن ۱۹ بازمی گردد اما درک ما از ماهیت و علل آن همچنان در حال تکامل است پژوهشگران بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی نورولوژیکی و محیطی در شکل گیری این اختلال نقش دارند مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده اند که افراد مبتلا به این اختلال تفاوت هایی در ساختار و عملکرد مناطق مغزی مرتبط با پردازش هیجانی کنترل تکانه و تصمیم گیری اخلاقی دارند.

تشخیص اختلال شخصیت ضداجتماعی چالش برانگیز است زیرا بسیاری از افراد مبتلا به دنبال کمک حرفه ای نیستند و ممکن است رفتارهای خود را مشکل ساز نبینند همچنین تمایز بین سایکوپتی و سوسیوپتی که گاهی به عنوان زیرمجموعه های این اختلال در نظر گرفته می شوند موضوع بحث در میان متخصصان است؛ برخی نیز معتقدند که سایکوپت ها بیشتر به دلیل عوامل ژنتیکی و زیست شناختی دچار این اختلال می شوند در حالی که سوسیوپت ها بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی و تجربیات منفی دوران کودکی قرار دارند.

درمان اختلال شخصیت ضداجتماعی یکی از چالش برانگیزترین جنبه های این اختلال است روش های درمانی سنتی مانند روان درمانی و دارودرمانی تأثیر محدودی بر این افراد دارد با این حال رویکردهای جدیدتر همچون درمان های شناختی-رفتاری خاص و مداخلات زودهنگام در کودکان و نوجوانان در معرض خطر نتایج امیدوارکننده ای نشان داده اند همچنین تلاش هایی برای توسعه روش های درمانی مبتنی بر نوروساینس در حال انجام است.

جامعه با چالش های اخلاقی و قانونی پیچیده ای در مورد نحوه برخورد با افراد مبتلا به این اختلال مواجه است از یک سو این افراد ممکن است مرتکب جرایم جدی شوند و تهدیدی برای امنیت عمومی باشند از سوی دیگر آن ها نیز افرادی هستند که از یک اختلال روانی رنج می برند و نیاز به کمک و درمان دارند یافتن تعادل بین حفاظت از جامعه و ارائه فرصت های درمانی و توانبخشی به این افراد یکی از چالش های مهم سیستم های قضائی و بهداشت روان است.

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی دارای هوش بالا و مهارت های اجتماعی خوبی هستند که به آن ها اجازه می دهد دیگران را فریب دهند

ملینا شیرانی روان شناس بالینی درباره «اختلال شخصیت ضداجتماعی» به خبرنگار ایمنا می گوید: اختلال شخصیت ضداجتماعی با الگوی پایدار بی توجهی به حقوق دیگران و نقض هنجارهای اجتماعی مشخص می شود افراد مبتلا به این اختلال بیشتر رفتارهای فریبکارانه تکانشی و گاهی خشونت آمیز از خود نشان می دهند یکی از ویژگی های اصلی این اختلال نبود همدلی است که باعث می شود این افراد نتوانند احساسات و نیازهای دیگران را درک کنند یا برای آن ها ارزش قائل شوند.

وی می افزاید: بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال دارای هوش بالا و مهارت های اجتماعی خوبی هستند که به آن ها اجازه می دهد دیگران را فریب دهند و دستکاری کنند آن ها بیشتر می توانند در ابتدای آشنایی بسیار جذاب و کاریزماتیک به نظر برسند اما به مرور زمان رفتارهای مخرب و خودخواهانه آن ها آشکار می شود.

این روان شناس بالینی تصریح می کند: یکی از چالش های اصلی در درمان این اختلال این است که بسیاری از افراد مبتلا رفتارهای خود را مشکل ساز نمی بینند و به دنبال درمان نیستند آن ها زمانی به درمان مراجعه می کنند که توسط سیستم قضائی مجبور شده اند یا با پیامدهای جدی در روابط شخصی یا حرفه ای خود مواجه شده اند.

وی درباره درمان این اختلال اضافه می کند: می توان برای درمان این اختلال از رویکرد شناختی-رفتاری با تمرکز بر مدیریت خشم کنترل تکانه و مهارت های حل مسئله استفاده کرد همچنین کار بر روی افزایش همدلی و درک پیامدهای رفتار بر دیگران بخش مهمی از درمان بوده با این حال باید اذعان کرد که نتایج آن محدود است.

شیرانی با بیان اینکه میان سایکوپتی و سوسیوپتی تفاوت وجود دارد تأکید می کند: اگرچه این دو اصطلاح گاهی به جای یکدیگر استفاده می شوند اما تفاوت هایی بین آن ها وجود دارد «سایکوپت ها» بیشتر رفتارهای برنامه ریزی شده تر و کنترل شده تری دارند و ممکن است در ظاهر بهتر بتوانند در جامعه عملکرد داشته باشند در مقابل «سوسیوپت ها» بیشتر تکانشی و کمتر قادر به کنترل خشم خود هستند.

وی می گوید: پیشگیری و مداخله زودهنگام در کودکان و نوجوانانی که علائم اولیه این اختلال را نشان می دهند بسیار مهم است؛ این پیشگیری می تواند شامل آموزش مهارت های اجتماعی مدیریت خشم و تقویت همدلی باشد همچنین حمایت از خانواده ها و ایجاد محیط های پرورشی سالم می تواند در کاهش خطر ابتلاء به این اختلال مؤثر باشد.

این روان شناس بالینی خاطرنشان می کند: لازم است به این نکته توجه داشت که اگرچه افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی می توانند رفتارهای بسیار مخربی داشته باشند اما آن ها نیز انسان هستند و از یک اختلال روانی رنج می برند.

روش های درمان اختلال شخصیت ضداجتماعی

وی با بیان اینکه روان درمانی یکی از مهم ترین روش های درمانی برای اختلالات روانی از جمله اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD) است اظهار می کند: این روش درمانی شامل گفت وگو با یک درمانگر متخصص در مورد افکار و احساساتی است که می توانند منجر به رفتارهای مضر یا پرخاشگرانه شوند هدف اصلی روان درمانی در این موارد کمک به فرد برای شناسایی الگوهای فکری و رفتاری ناسالم و یادگیری روش های جدید و سازنده تر برای مقابله با چالش های زندگی است این فرایند می تواند شامل تکنیک های مدیریت خشم آموزش مهارت های ارتباطی و حل مسئله باشد.

شیرانی ادامه می دهد: یکی از رویکردهای مؤثر در روان درمانی برای افراد مبتلا به ASPD درمان شناختی رفتاری است این روش به افراد کمک می کند تا ارتباط بین افکار احساسات و رفتارهای خود را درک کنند و راه های جایگزین برای واکنش به موقعیت های چالش برانگیز را بیاموزند درمان شناختی رفتاری می تواند به افراد کمک کند تا مزایای استفاده از مذاکره و گفت وگو را به جای خشونت برای حل تعارضات درک کنند همچنین این روش شامل آموزش روانی است که می تواند به افراد کمک کند تا درک بهتری از ماهیت ASPD و تأثیرات آن بر زندگی خود و دیگران داشته باشند.

وی تأکید می کند: «گروه درمانی جامعه محور» یکی دیگر از روش های مؤثر در درمان اختلال شخصیت ضداجتماعی است که بیشتر در محیط های اصلاحی مورد استفاده قرار می گیرد این رویکرد شامل جلسات گروهی است که در آن شرکت کنندگان یاد می گیرند چگونه به عنوان بخشی از یک جامعه کوچک عمل و با یکدیگر برای رفع مشکلات همکاری کنند این روش می تواند به تقویت مهارت های اجتماعی و رفتارهای مثبت اجتماعی در افراد مبتلا به ASPD کمک کند و آن ها را برای زندگی موفق در جامعه آماده کند.

این روان شناس بالینی می گوید: علاوه بر روش های روان درمانی در بعضی موارد ممکن است از دارودرمانی نیز برای کمک به مدیریت علائم ASPD استفاده شود اگرچه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هیچ داروی خاصی را برای درمان ASPD تأیید نکرده است اما پزشکان ممکن است از داروهایی مانند داروهای ضدروان پریشی ضدافسردگی یا تثبیت کننده های خلق و خو برای کمک به کنترل علائمی مانند پرخاشگری تکانشگری یا نوسانات خلقی استفاده کنند با این حال باید توجه داشت که دارودرمانی تنها بخشی از یک رویکرد جامع درمانی است و باید در ترکیب با روان درمانی مورد استفاده قرار گیرد.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی قادر به درک پیامدهای اعمال خود نیستند و احساس پشیمانی واقعی ندارند

زهرا غلام رضایی پژوهشگر حقوق جزا و جرم شناسی درباره اختلال شخصیت ضداجتماعی از دیدگاه جرم شناسی به خبرنگار ایمنا می گوید: از دیدگاه جرم شناسی اختلال شخصیت ضداجتماعی یکی از پیچیده ترین و چالش برانگیزترین موضوعاتی است که ما در نظام حقوقی با آن مواجه هستیم این اختلال نه تنها تأثیر عمیقی بر زندگی فرد مبتلا دارد بلکه می تواند پیامدهای جدی برای جامعه نیز داشته باشد بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال درگیر رفتارهای مجرمانه می شوند و ممکن است مرتکب جرایم جدی شوند.

وی می افزاید: یکی از چالش های اصلی در برخورد با این افراد در سیستم قضائی این است که آن ها قادر به درک کامل پیامدهای اعمال خود نیستند یا احساس پشیمانی واقعی ندارند این می تواند فرایند اصلاح و بازپروری را بسیار دشوار کند علاوه بر این این افراد بسیار ماهر در دستکاری و فریب دیگران هستند که می تواند چالش های خاصی را در محیط های زندان یا مراکز اصلاح و تربیت ایجاد کند.

این جرم شناس تصریح می کند: یکی از مهم ترین جنبه های مدیریت افراد مبتلا به این اختلال در سیستم قضائی ایجاد تعادل بین مجازات درمان و محافظت از جامعه است باید به یاد داشته باشیم که این افراد از یک اختلال روانی رنج می برند اما در عین حال نمی توانیم خطری را که ممکن است برای دیگران ایجاد کنند نادیده بگیریم.

وی در همین راستا اضافه می کند: یکی از رویکردهای جرم شناسان در رویارویی با این مسائل استفاده از برنامه های درمانی ساختاریافته و متمرکز بر مهارت است این برنامه ها می توانند شامل آموزش مهارت های اجتماعی مدیریت خشم حل مسئله و کنترل تکانه باشند همچنین استفاده از سیستم های پاداش و تنبیه به طور مداوم و منسجم می تواند در شکل دهی رفتار مؤثر باشد.

غلام رضایی خاطرنشان می کند: یکی از موضوع های مهم در زمینه اختلال شخصیت ضداجتماعی بحث مسئولیت قانونی است در حالی که این اختلال یک بیماری روانی محسوب می شود بیشتر سیستم های قضائی افراد مبتلا به این اختلال را از نظر قانونی مسئول اعمال خود می دانند این به این دلیل است که این افراد به طور معمول قادر به تشخیص درست از غلط هستند حتی اگر انتخاب کنند که بر اساس آن عمل نکنند.

بنابر آنچه گفته شد اختلال شخصیت ضداجتماعی چالشی برای جامعه سیستم قضائی و حوزه سلامت روان است؛ با وجود پیشرفت های قابل توجه در درک این اختلال هنوز راه درازی تا ارائه درمان های قطعی و مؤثر در پیش داریم درمان های موجود نتایج محدودی دارد و پیشگیری همچنان بهترین راهکار به نظر می رسد.

شناسایی زودهنگام علائم در کودکان و نوجوانان و مداخلات جامع و طولانی مدت از جمله آموزش مهارت های اجتماعی و عاطفی می تواند در کاهش بروز این اختلال مؤثر باشد همچنین همکاری مؤثر بین متخصصان حوزه سلامت روان قضائی و اجتماعی برای ایجاد برنامه های جامع و مبتنی بر شواهد برای مدیریت این اختلال امری ضروری است.

پایان خبر یوکسیت