چالش های قانونی موتورسواری زنان در ایران

آفتاب نیوز :

بسیاری از کنشگران و آگاهان مطلع به قوانین امور راهنمایی و رانندگی معتقدند موتورسواری بانوان جرم نیست و در قانون هیچ مجازاتی برای آن بیان نشده است. اما راهنمایی و رانندگی همواره با اعلام ممنوع بودن موتورسواری زنان و به استناد یک تبصرهٔ پرابهام از دادن گواهینامه به بانوان امتناع می کند. از طرفی رانندگی بدون گواهینامه تخلف است و بیمه نیز پاسخگوی راننده بدون گواهینامه نیست. براساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود». باتوجه به اینکه تاکنون برای موتورسواری بانوان هیچ مجازاتی تعیین نشده است پس از نظر قانونی این عمل جرم نیست.

اما راهنمایی و رانندگی که مرجع صدور گواهینامه است. از اعطای آن به خانم ها شانه خالی می کند. نکتهٔ جالب اینجاست که بسیاری از بانوان کشورمان در رشتهٔ موتورسواری بانوان در پیست فعالیت می کنند و ایران تیم ملی موتورکراس بانوان هم دارد و با این تیم در مسابقات بین المللی نیز شرکت می کند. پلیس که مجری قوانین راهنمایی و رانـنـدگی اسـت مـی گـوید بـرای موتورسیکلت سواری باید گواهینامهٔ موتور داشته باشید ولی قبل از آن برای شرکت در آزمون گواهینامهٔ موتورسیکلت باید مرد باشید! پس هر زنی که سوار موتورسیکلت می شود خودبه خود مرتکب تخلف شده است و پلیس حق دارد با آن برخورد کند.

توقیف برای راکبان نسوان

در سال های اخیر دولت و مجلس همواره برخورد نصفه نیمه برای حل موضوع موتورسواری خانم ها داشته اند؛ از «انسیه خزعلی» معاون زنان دولت قبل که گفته بود در حال پیگیری هستیم تا فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی که از نیروی انتظامی دعوت کرد در جلسه ای با نمایندگان زن مجلس موضوع صدور گواهینامهٔ موتوسیکلت برای زنان و خلأ های قانونی آن را مورد بررسی قرار دهد. اما نتیجهٔ هیچ کدام مشخص نشد.

بسیاری از زنان اما منتظر این تعلل قانونی ننشستند و هم اکنون با موتورسیکلت در سطح شهر تردد می کنند. اما این تردد ممکن است به قیمت بالایی برایشان تمام شود؛ این زنان گواهینامه موتورسیکلت را اجباراً ندارند چون مرد نیستند و شامل دریافت گواهینامه نمی شوند و از طرفی نداشتن گواهینامه باعث نداشتن بیمه شده است و یک خطای کوچک می تواند دردسر های بزرگی برایشان بیافریند و ممکن است به دلیل همان روایت پلیس که ذکر شد موتورسیکلت شان توقیف شود.

ملیحه شاه ولی: رئیس اطلاع رسانی پلیس راهور به رسانه ها اعلام کرد قانون دراین باره سکوت کرده است و ما هم سکوت می کنیم. اما این سکوت تا کی می خواهد ادامه پیدا کند؟ سال جاری حتی «نورا نراقی» قهرمان موتورکراس ایران در گفتگو با یورونیوز گفته بود: خود او نیز چون مرد نبوده است بار ها موتورش توسط پلیس توقیف شده است. او گفته بود: برای ما زنان موتورسوار راه دیگری جز بیرون زدن از خانه بدون گواهینامه باقی نمانده است؛ چراکه هیچ نهادی نیست که به ما گواهینامه دهد. با اینکه می توانیم در پیست های موتورسواری تمرین کنیم در مسیر خانه تا پیست پلیس به راحتی می تواند موتورمان را توقیف کند.

او همچنین تأکید کرده بود «بیش از محدودیت قانون و دولت خانواده و تربیت و فرهنگ است که در رشد زنان تأثیرگذار است و چه بسا مردانی که از موتورسواری او تعریف می کنند اما اجازه نمی دهند خواهر یا مادر خودشان سوار موتور شوند.»

همچنین چندی پیش «مینا اکبری» روزنامه نگار در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: علی رغم داشتن گواهینامهٔ بین المللی موتورسیکلت به جرم «راکب نسوان بودن» موتورم توقیف شد.

کارزار صدور گواهینامه موتورسیکلت برای بانوان

اما در همین زمینه از تیرماه ۱۴۰۳ کارزاری در سایت کارزار خطاب به ریاست محترم پلیس راهنمایی و رانندگی ایجاد شده که در متن آن آمده است: «احتراماً همان گونه که مستحضرید تاکنون امکان صدور گواهینامهٔ موتورسیکلت برای بانوان این سرزمین محقق نشده است و با توجه به تورم و گرانی های فراوان؛ یکی از راه های مناسب جایگزین استفاده از موتورسیکلت است. این درحالی است که به جهت عدم امکان صدور گواهینامهٔ موتورسیکلت برای بانوان (در تصادفات) حتی درصورتی که مقصر هم نباشند نه تن ها امکان استفاده از خدمات دولتی و خصوصی (مثل بیمهٔ تأمین اجتماعی بیمهٔ خدمات درمانی درمان تکمیلی و…) وجود ندارد بلکه باید خسارت طرف مقابل را نیز جبران کنند و این موضوع مصداق ظلم مسلم است.»

در ادامهٔ این کارزار آمده است: «ازآنجاکه شعار بنیانگذار این مملکت «ما شیفتگان خدمتیم» بوده است و با عنایت به این موضوع که الحق والانصاف این شعار در عملکرد آن سازمان محترم از میان تمام سازمان ها و ارگان های دولتی به خوبی مشاهده می شود لذا من و سایر امضاکنندگان این کارزار از آن سازمان محترم تقاضامند است که امکان صدور گواهینامهٔ موتور را در اسرع وقت برای بانوان این سرزمین فراهم بفرمایند. بی تردید همهٔ ما روزی را در پیش خواهیم داشت که نه تن ها باید در برابر عملکرد خود نسبت به دیگران پاسخگو باشیم بلکه در مورد کم کاری ها اهمال در قانونگذاری و عواقب ناشی از آن نیز پاسخگو خواهیم بود.»

متولیان این کارزار امیدوارند با جلب امضای بالا بتوانند تحرکی در قوانین ایجاد کنند که به این خواستهٔ مدنی و اجتماعی زنان به شیوهٔ قانونی تن بدهند.

قانون تا کی می خواهد سکوت کند؟

در همین زمینه «ملیحه شاه ولی» کنشگر شهری در مورد این کارزار و خواست زنان به «پیام ما» گفت: کارزاری که ۶ تیر آغاز شده است و تا ۲۹ اسفند ادامه دارد فعلاً ۲۹ درصد امضای مورد نیاز را جمع آوری کرده است که به نظرم یکی از دلایلش متن کارزار بود که نیاز بود با جزئیات بیشتری و خطاب به واحد های اجرایی و مقننهٔ کشور نوشته می شد تا به این طریق دولت و مجلس دربارهٔ آن واکنش نشان دهند و اقدامی جدی برای رفع این معضل کنند.

او بیان کرد: برای استفاده از بیمه برای موتورسیکلت بانوان تا جایی که مطلع هستم می توان از بیمه ها استفاده کرد ولی با محدودیت هایی چون بیمهٔ وسیلهٔ نقلیه و بدنه مواجهند که چون خانم ها نمی توانند گواهینامه بگیرند صادر نمی شود.

شاه ولی بیان کرد: سال پیش ویدئویی از راهور ناجا دیدم که گفته بود صرفاً آقایان می توانند با دریافت گواهینامهٔ موتور ثبت نام کنند درحالی که طبق ماده ۲۶ قانون راهنمایی و رانندگی هرکس بخواهد از وسیلهٔ نقلیهٔ موتوری زمینی استفاده کند می تواند گواهینامه بگیرد و در این قانون محدودیت جنسیتی نیامده است. در آبان ماه ۱۴۰۱ رئیس اطلاع رسانی پلیس راهور به رسانه ها اعلام کرد قانون دراین باره سکوت کرده است و ما هم سکوت می کنیم. اما این سکوت تا کی می خواهد ادامه پیدا کند؟ آن هم درحالی که زنان با مشکلات تردد مواجهند.

این کنشگر شهری افزود: هر سال این موضوع پررنگ می شود اما قانون اجرایی و تصمیم واضحی برای آن انجام نمی شود. اینکه موتورسواری زنان ممنوع است یا آزاد؟ بالاخره موتور برقی فقط باید سوار شوند یا بنزینی هم آزاد است؟ و بالاخره چرا زن می تواند ترک موتور سوار شود اما نمی تواند رانندهٔ موتور باشد و فرق بین این دو چیست؟ به نظرم این تناقض قانون را می رساند و متناسب با نیاز جامعه نیست.

شاه ولی ادامه داد: به نظرم موتورسواری زنان نباید منعی داشته باشد. ما یکسری عقبهٔ فرهنگی داریم که به خاطر آن گواهینامهٔ موتور به تعویق افتاده است اما الان حتی خانواده ها هم از موتورسواری زنان استقبال می کنند. ضمن اینکه به نظر می رسد عامدانه بسیاری از زیرساخت ها برای این مهم مهیا نیست. اکنون در آموزشگاه های آموزش رانندگی جلسهٔ تئوری و عملی برای آقایان در یک روز انجام می شود یعنی یک آقای هجده ساله در عرض یک روز می تواند گواهینامهٔ موتور بگیرد اما زنان به ناچار باید به طور چراغ خاموش آموزش موتورسواری ببینند؛ چون قوانین مناسب نیست. زنان مجبورند پنهانی آموزش ببینند درحالی که دارند هزینه می کنند و بهتر است دولت و دیگر قوای مقننه و قضایی برای این موضوع ورود کنند و امنیت زنان موتورسوار برای تردد در سطح شهر تأمین شود.