یک انفجار بزرگ به اندازه 700هزار خودرو گاز وارد جو کرد / تصاویر ماهواره ای

تینا مزدکی: با شروع آتش سوزی که بیش از شش ماه ادامه داشت 127 هزار تن گاز متان از یک چاه دور افتاده در قزاقستان خارج شد، متان گاز گلخانه ای بسیار قوی تر از کربن دی اکسید است و اکنون تجزیه و تحلیل های جدید نشان می دهند که این نشت یکی از بدترین نشت های متان است که تاکنون ثبت شده است. البته که بوزاچی نفت، شرکت مالک این چاه، نشت این مقدار چشمگیر متان را تکذیب می کند.

بر اساس محاسبه گر معادل گازهای گلخانه ای آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده، تاثیر زیست محیطی چنین نشتی با رانندگی بیش از 717000 خودروی بنزینی در طول یک سال قابل مقایسه است. رییس رصدخانه بین المللی انتشار متان سازمان ملل در این باره می گوید:«میزان و مدت نشت غیرعادی و بسیار بزرگ است.»

این نشت در 9 ژوین 2023، زمانی که یک انفجار در حین حفاری در یک چاه اکتشافی در جنوب غربی قزاقستان گزارش شد، آغاز شد و شروعی برای آتش سوزی بود که تا پایان سال به طور مداوم ادامه داشت. سپس در 25 دسامبر 2023 تحت کنترل قرار گرفت و گفته می شود که در حال حاضر در تلاش برای یوکسیت و موم کردن چاه با سیمان ادامه دارد.

گاز طبیعی در درجه اول از متان ساخته شده است. متان به چشم انسان نامریی است، اما، زمانی که نور خورشید از میان ابر متان عبور می کند، اثر منحصر به فردی ایجاد می کند که برخی از ماهواره ها قادر به ردیابی آن هستند.

این نشت متان خاص برای اولین بار توسط یک شرکت فرانسوی تجزیه و تحلیل جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل آن ها اکنون توسط موسسه تحقیقات فضایی هلند و دانشگاه پلی تکنیک والنسیا در اسپانیا تایید شده است. با نگاهی به داده های ماهواره ای، دانشمندان دریافتند که غلظت های بالای متان در 115 موقعیت مختلف بین ژوین و دسامبر قابل مشاهده است.

بر اساس این مطالعات ، آنها به این نتیجه رسیدند که 127هزار تن متان از این چاه خارج شده است. این می تواند دومین نشت متان ساخته دست بشر باشد که تاکنون ثبت شده است و شاید تا کنون فقط نورد استریم نشت قوی تری نسبت به نشت کنونی در قزاقستان را رقم زده باشد، چراکه در سپتامبر 2022، انفجارهای زیر آب، دو خط لوله انتقال گاز روسیه به آلمان نورد استریم 1 و 2 را از هم پاشید و تا 230000 تن متان را در جو آزاد کرد.

به گفته آژانس بین المللی انرژی، متان عامل حدود 30 درصد افزایش دمای جهانی از زمان انقلاب صنعتی تاکنون است. بنابراین جلوگیری از انتشار این گاز ضروری است. ماهواره ها از توده های عظیم متان حاصل از نفت و گاز نقشه برداری می کنند؛ اگرچه گزارش های ماهواره ای می تواند تحت تاثیر عوامل خارجی مانند پوشش ابر قرار گیرد، محققان می گویند که کاملا مطمین هستند که مقادیر زیادی متان از این چاه خارج شده است.

ظاهرا در تحقیقات از پنج ابزار مختلف ماهواره ای حساس به متان استفاده شده است؛ با این که هر یک از این ابزارها متان را به روش خاصی اندازه گیری می کنند، اما اندازه های دقیق و ثابتی از همه آنها به دست آمده است. همچنین دپارتمان اکولوژی در منطقه منگیستاو تایید کرد که غلظت متان در هوا در 10 نوبت جداگانه بین 9 ژوین تا 21 سپتامبر از حد مجاز فراتر رفته است و گفته شده است که در ساعات پس از انفجار اولیه، سطح متان در هوا 50 برابر بیشتر از حد مجاز بوده است.

اما بوزاچی نفت، شرکت قزاقستانی که صاحب این چاه است، گزارشات مبنی بر نشت مقادیر زیادی متان را رد می کند. این شرکت می گوید که چاه تنها حاوی مقدار ناچیزی گاز بوده و هر گاز متانی که نشت می کند با خروج از چاه می سوزد. همچنین معتقد است که تنها بخار آب به جو نشت کرده و ستون های سفید بزرگی را تشکیل می دهد که از فضا قابل رویت بودند.

معاون توسعه استراتژیک این شرکت می گوید:«ما مسیولانه با وضعیت برخورد کرده ایم.» ظاهرا تحقیقات خارجی که به سفارش بوزاچی نفت انجام شده حتی ادعاهای شرکت فرانسوی را زیر سوال برده است. بر اساس این تحقیقات، ماهواره ها ممکن است گازهای دیگر موجود در اتمسفر مانند بخار آب را با متان اشتباه بگیرند و دانشمندان پیش از وقوع انفجار، متان موجود در هوا را محاسبه نکرده اند.

اما محققان تحقیقات سفارشی بوزاچی نفت را رد می کنند و ظاهرا تاثیر بالقوه بخار آب یا دود را آزمایش کرده اند و هیچ سیگنالی از تعامل آن ها با اندازه گیری های خود پیدا نکرده اند در واقع دانشمندان فقط به دنبال توده های متان یکتا بودند و روش های آنها تحت تاثیر متان موجود در جو قبل از حادثه قرار نمی گرفت.

تحقیقات رسمی در مورد علل حادثه به رهبری کمیته ایمنی صنعتی آتیراو نشان داد که بوزاچی نفت نتوانست بر حفاری چاه نظارت مناسب داشته باشد. این شرکت همچنین شرکت زمان انرژی، یک پیمانکار فرعی را مسیول شکست های متعدد در فرآیند حفاری دانست و زمان انرژی از اظهار نظر در مورد این داستان خودداری کرد. وزارت انرژی قزاقستان نیز در بیانیه ای گفت که مقابله با این نشت یک عملیات فنی پیچیده است و هیچ راه حل جهانی برای از بین بردن حوادث مشابه وجود ندارد.

با این حال، این اولین بار نیست که نشت گاز متان در آسیای مرکزی شناسایی می شود. درست مانند ترکمنستان، قزاقستان نیز ده ها رویداد «ابر ساطع کننده» را ثبت کرده است، ابر ساطع کننده عبارتی است که دانشمندان برای توصیف حوادثی که در آن مقادیر زیادی متان در جو منتشر می شود، استفاده می کنند. با این حال رویداد مشاهده شده در منطقه مانگیستاو برجسته است. این بزرگترین نشت متان از فعالیت های «عادی» انسانی است که تا کنون شناسایی شده است.

کارشناسان آب و هوا سازمان تحلیل Climate Action Tracker می گویند که با افزایش پیش بینی شده تولید گاز طبیعی، قزاقستان با خطر نشت بیشتر متان از خطوط لوله گاز مواجه است. لازم به ذکر است که در اجلاس آب و هوای COP28 سال گذشته، قزاقستان به تعهد جهانی متان و توافق داوطلبانه بیش از 150 کشور برای کاهش 30 درصدی انتشار متان تا سال 2030 پیوست.

منبع: bbc

58323