نمونه دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به

دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به، راهکاری برای دریافت جریمه دیرکرد مبلغی است که قبلاً دادگاه به پرداخت آن حکم قطعی داده. این دعوا وقتی مطرح می شود که اصل پول وصول شده اما هنوز خسارت دیرکرد آن باقی مانده یا در دعوای اصلی مطالبه نشده بود.

خب، بیایید با هم ببینیم اصلا داستان این دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به چیست و چرا گاهی پیش می آید که بعد از کلی دوندگی و گرفتن یک حکم قطعی از دادگاه، باز هم نیاز به یک دادخواست جدید داریم. فرض کنید شما کلی وقت و انرژی گذاشتید، رفتید دادگاه و بالاخره موفق شدید حق تان را بگیرید و دادگاه هم حکم داد که طرف مقابل باید یک مبلغی را به شما پرداخت کند. این مبلغی که حکم به پرداختش صادر شده، در اصطلاح حقوقی بهش می گویند محکوم به. حالا ممکنه اون طرف، اصل پول رو پرداخت کرده باشه، اما به خاطر دیرکرد در پرداختش، خسارتی به شما وارد شده که در حکم اولیه بهش اشاره ای نشده یا شما اصلا اون موقع مطالبه اش نکردید. اینجا دقیقاً همون نقطه ایه که پای مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به وسط میاد.

مبانی حقوقی مطالبه خسارت تاخیر تادیه اصلا یعنی چی؟

قبل از اینکه بریم سراغ جزئیات دادخواست، باید ببینیم اصلا این خسارت تاخیر تادیه از کجا اومده و قانون چه نگاهی بهش داره. این واژه ممکنه کمی پیچیده به نظر بیاد، اما مفهومش خیلی ساده س: جبران زیان ناشی از دیرکرد در پرداخت پول.

خسارت تاخیر تادیه اصلا یعنی چی؟

تصور کنید شما پولی از کسی طلب دارید و قرار بوده فلان تاریخ به شما برگردونه. اما اون شخص به هر دلیلی پول رو دیرتر پرداخت می کنه. در این مدت تاخیر، ارزش اون پول به خاطر تورم و گذر زمان ممکنه کم بشه. خب، اینجا قانون برای اینکه حق شما ضایع نشه و ارزش پولتون حفظ بشه، می گه بابت این دیرکرد باید خسارتی پرداخت بشه. به این خسارت میگیم خسارت تاخیر تادیه. هدف اصلی اینه که شما بابت دیر گرفتن پولتون، متضرر نشید و قدرت خرید اون مبلغ حفظ بشه. یه جورایی، یه سپر دفاعی برای ارزش پول شما در برابر تورمه.

شرایطش رو قانون چی میگه؟ (ماده ۵۲۲ ق.آ.د.م)

قانونگذار برای اینکه هر کسی نتونه همین طوری ادعای خسارت تاخیر تادیه بکنه، چند تا شرط اساسی گذاشته که تو ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی بهشون اشاره شده. این شرایط مثل یه چک لیست می مونن که باید دونه به دونه تیک بخورن تا بشه خسارت تاخیر تادیه رو مطالبه کرد:

• طلب باید از نوع وجه رایج کشور باشه: یعنی دین شما باید پول باشه، نه مثلاً یک ملک، ماشین، یا حتی ارز خارجی. البته حواستون باشه که مهریه یا چک داستان های خودشون رو دارن که جلوتر بهشون می رسیم.
• شما به عنوان طلبکار، پولتون رو از بدهکار مطالبه کرده باشید: نمی شه که شما ساکت بشینید و توقع داشته باشید طرف مقابل خودش خسارت تاخیر تادیه رو حساب کنه و بده! باید بهش بگید که پولتون رو می خواید. بهترین راه برای اثبات این مطالبه، ارسال اظهارنامه رسمی هست. البته تقدیم دادخواست هم خودش نوعی مطالبه محسوب می شه.
• بدهکار، تمکن مالی برای پرداخت داشته باشه ولی از پرداخت امتناع کرده باشه: این خیلی مهمه! اگه بدهکار واقعاً پول نداشته باشه و معسر باشه، نمی شه ازش خسارت تاخیر تادیه گرفت. دادگاه باید احراز کنه که اون شخص توانایی پرداخت رو داشته اما لجبازی کرده و پول شما رو نداده.
• شاخص قیمت سالانه تغییر فاحش داشته باشه: این شرط یعنی اینکه باید تورم به قدری بالا رفته باشه که بشه گفت ارزش پول شما افت کرده. مرجع تعیین این شاخص هم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایرانه. یعنی دادگاه برای محاسبه این خسارت، به آمارهای بانک مرکزی نگاه می کنه.

فرقش با موارد خاص چیه؟

درسته که ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی چارچوب اصلی رو مشخص می کنه، اما بعضی وقت ها استثناهایی هم وجود داره. مثلاً در مورد مهریه، محاسبه خسارت تاخیر تادیه بر اساس تغییر شاخص قیمت سالانه از زمان عقد تا زمان پرداخت هست (طبق تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی). یا در مورد چک، مبدأ محاسبه خسارت تاخیر تادیه معمولاً از تاریخ خود چک در نظر گرفته می شه، نه تاریخ مطالبه (بر اساس رأی وحدت رویه ۸۱۲). پس این موارد خاص رو باید جداگانه در نظر گرفت.

مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به؛ داستان از کجا شروع میشه؟

حالا می رسیم به قسمت اصلی بحثمون، یعنی وقتی که شما یک حکم قطعی از دادگاه دارید و اون محکوم به رو (یعنی مبلغی که دادگاه گفته باید به شما پرداخت بشه) دریافت کردید یا در حال دریافتش هستید، اما هنوز تکلیف خسارت تاخیر تادیه اش معلوم نیست. چرا باید برای چیزی که قبلاً حکم گرفته، دوباره دادخواست بدیم؟

چرا باید جداگانه دادخواست بدیم؟ (سناریوها)

گاهی اوقات شرایطی پیش میاد که مجبور می شیم برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه یک مبلغ محکوم به، دادخواست جداگانه بدیم. این سناریوها شامل موارد زیر می شن:

1. یادمون رفته یا اصلا نمی خواستیم! (عدم مطالبه در دادخواست اصلی): رایج ترین دلیلی که این اتفاق می افته اینه که شما وقتی دادخواست اصلی رو تنظیم می کردید، یا فراموش کردید مطالبه خسارت تاخیر تادیه رو بنویسید، یا فکر می کردید نیازی نیست، یا شاید عجله داشتید که فقط به اصل پولتون برسید. خب، وقتی در دادخواست اولیه درخواست نداده باشید، دادگاه هم بهش حکم نمیده.
2. دادگاه حکم کلی داده ولی مبلغ مشخص نیست: گاهی اوقات دادگاه تو حکم اصلی به صورت کلی می گه خوانده به پرداخت خسارت تاخیر تادیه از فلان تاریخ تا زمان پرداخت محکوم می شه، اما خودش مبلغش رو مشخص نمی کنه. در این حالت، شما باید خودتون پیگیر باشید و با دادخواست جداگانه، درخواست محاسبه و تعیین دقیق مبلغ رو بدید.
3. طرف مقابل بعد از حکم پولدار شده! (تغییر شرایط تمکن مدیون): ممکنه وقتی دادگاه حکم اصلی رو می داده، خوانده (بدهکار) معسر بوده و توانایی پرداخت نداشته، یا حداقل این طور وانمود کرده. پس در حکم اولیه، دادگاه خسارت تاخیر تادیه رو لحاظ نکرده. اما حالا که حکم قطعی شده و مدتی گذشته، شما متوجه شدید که بدهکار تمکن مالی پیدا کرده. در این حالت می تونید دوباره دادخواست بدید و اثبات کنید که الان بدهکار می تونه پرداخت کنه.
4. خسارتِ خسارت! (مطالبه خسارت تاخیر تادیه نسبت به خسارت سابق): این مورد یکم پیچیده تره. یعنی چی؟ یعنی شما مثلاً قبلاً یک خسارت دیگه رو از دادگاه مطالبه و حکم گرفتید، اما حالا به خاطر دیرکرد در پرداخت همون خسارت، می خواید خسارت تاخیر تادیه بگیرید. بله، در شرایط خاص این هم ممکنه، اما باید با دقت و مشورت وکیل انجام بشه.

مبدأ و ملاک محاسبه: گره اصلی کجاست؟

یکی از مهم ترین و گاهی اوقات گیج کننده ترین قسمت ها، تعیین مبدأ محاسبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به هست. یعنی از چه تاریخی باید شروع کنیم به حساب و کتاب؟

• اهمیت تعیین مبدأ: این تاریخ خیلی خیلی تعیین کننده است، چون هر روز دیرکرد، به مبلغ خسارت اضافه می کنه. پس باید دقیق مشخص بشه.
• گزینه های مبدأ:
  1. تاریخ مطالبه اولیه دین (قبل از دعوای اصلی): اگر شما قبل از اینکه اصلا پرونده رو در دادگاه مطرح کنید، با اظهارنامه یا هر مدرک دیگه ای، دینتون رو مطالبه کرده بودید، می تونید اون تاریخ رو به عنوان مبدأ پیشنهاد بدید.
  2. تاریخ سررسید دین: اگر دین شما سررسید مشخصی داشته (مثلاً تاریخ پرداخت چک یا سفته)، می تونه مبدأ قرار بگیره.
  3. تاریخ صدور حکم قطعی: گاهی اوقات دادگاه، تاریخ قطعیت حکم رو به عنوان مبدأ در نظر می گیره، خصوصاً اگر در دعوای اصلی به خسارت تاخیر تادیه اشاره نشده باشه.
  4. تاریخ تقدیم دادخواست جدید: در بعضی موارد، اگر دلیل قانع کننده ای برای تاریخ های قبلی نباشه، دادگاه از تاریخ تقدیم دادخواست جدید شما برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه، شروع به محاسبه می کنه.

یادتون باشه که در دعاوی مربوط به چک، رأی وحدت رویه ۸۱۲ دیوان عالی کشور، تاریخ خود چک رو ملاک محاسبه خسارت تاخیر تادیه قرار داده، نه تاریخ مطالبه. این تفاوت خیلی مهمه و باید بهش دقت کنید.

ملاک محاسبه: برای محاسبه خسارت تاخیر تادیه، دادگاه سراغ شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی می ره. این شاخص هر سال توسط بانک مرکزی اعلام می شه و دادگاه بر اساس اون و با فرمول های خاص خودش، مبلغ دقیق خسارت رو محاسبه می کنه.

میشه مستقل دادخواست داد؟ (ماده ۵۱۵ ق.آ.د.م)

یکی از سوالات کلیدی اینه که آیا قانون اصلا اجازه میده ما یک دادخواست جداگانه برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به ارائه بدیم؟ جواب این سوال رو ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی و به خصوص تبصره ۱ اون به ما میده.

ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره ۱ آن: این ماده به صراحت می گه خواهان می تونه جبران خسارات ناشی از تاخیر انجام تعهد رو ضمن دادخواست اصلی، یا در اثنای دادرسی، یا به طور مستقل مطالبه کنه. و تبصره ۱ هم این امکان رو تایید می کنه و میگه: در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلا یا بعد از ختم دادرسی مطرح شود مطالبه خسارتهای موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست. یعنی وقتی شما مستقلاً (جداگانه) یا بعد از تموم شدن دادرسی اصلی می خواید خسارت رو مطالبه کنید، باید حتماً دادخواست بدید.

مزایا و معایب: اگه خسارت تاخیر تادیه رو همون اول تو دادخواست اصلی مطالبه کنید، دیگه نیاز به دادخواست جدید و پرداخت هزینه دادرسی مجدد ندارید و همه چیز یکجا حل و فصل میشه. اما خب، اگه به هر دلیلی این کار رو نکردید، جای نگرانی نیست؛ قانون به شما اجازه داده که بعدها با یک دادخواست مستقل، حق خودتون رو بگیرید. تنها عیبش همون هزینه دادرسی و طولانی شدن روند کار هست.

چطور دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به بنویسیم؟ (راهنمای گام به گام)

حالا که با مبانی آشنا شدید، وقتشه که ببینیم چطور باید یک دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به رو تنظیم کنیم. این بخش، یه راهنمای عملی و قدم به قدمه تا بتونید با خیال راحت تر این کار رو انجام بدید.

قبل از نوشتن، چی لازم داریم؟

مثل هر کار مهمی، قبل از شروع باید وسایل و مدارک لازم رو آماده کنید:

• جمع آوری و آماده سازی مستندات:
  • دادنامه قطعی: همون حکمی که شما رو صاحب حق کرده و مبلغ محکوم به رو توش مشخص کرده. (کپی برابر اصل)
  • اجرائیه (در صورت صدور): اگه بعد از حکم قطعی، اجرائیه هم صادر شده، کپی برابر اصلش لازمه.
  • اظهارنامه مطالبه اولیه (اگر ارسال شده): اگه قبلاً با اظهارنامه از طرف مقابل پولتون رو مطالبه کرده بودید، کپی برابر اصل اون اظهارنامه.
  • مدارک اثبات تمکن مدیون (در صورت نیاز): اگه طرف مقابل ادعای اعسار می کنه یا قبلاً معسر شناخته شده بود، و شما می تونید ثابت کنید که الان توانایی پرداخت داره (مثلاً سند ملک، فیش حقوقی یا هر مدرک دیگه)، این مدارک رو آماده کنید.
  • گواهی شاخص تورم از بانک مرکزی (اختیاری اما مفید): اگه خودتون بتونید گواهی شاخص تورم مربوط به سال های مورد نظر رو از سایت بانک مرکزی بگیرید، خیلی می تونه به دادگاه کمک کنه و روند رو سریع تر کنه.
• تعیین مرجع صالح: این دادخواست باید به دادگاه عمومی حقوقی تقدیم بشه. معمولاً همون دادگاهی که حکم اصلی رو صادر کرده، مرجع صالح برای رسیدگی به خسارت تاخیر تادیه مربوط به اون حکم هم هست. یا ممکنه دادگاه محل اقامت خوانده هم صالح باشه. در مورد محکوم به، اغلب دادگاه صادرکننده حکم اصلی مرجع صالح تره.
• تقویم دقیق خواسته: مبلغ خسارت تاخیر تادیه باید تو دادخواست شما تقریبی اما منطقی مشخص بشه. این مبلغ برای تعیین هزینه دادرسی و گاهی صلاحیت دادگاه مهمه. نگران نباشید، اگه مبلغ دقیق رو ندونید، دادگاه خودش محاسبه می کنه، اما بهتره یک مبلغ تقریبی با عنوان خسارات دادرسی و تاخیر تادیه از فلان تاریخ تا زمان پرداخت بر اساس شاخص بانک مرکزی ذکر کنید.

بخش های مهم دادخواست (چی بنویسیم؟)

هر دادخواست، ساختار مشخصی داره که باید رعایت بشه. فرم خام دادخواست رو می تونید از دفاتر خدمات قضایی بگیرید و پر کنید. این بخش ها شامل:

1. خواهان: اطلاعات کامل شما (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس دقیق، شماره تماس).
2. خوانده: اطلاعات کامل طرف مقابل (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس دقیق، شماره تماس).
3. خواسته: اینجا باید خواسته اصلیتون رو به صورت دقیق بنویسید. مثلاً:

   «مطالبه خسارت تاخیر تادیه مبلغ [عدد] ریال محکوم به طی دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شعبه] دادگاه [نام دادگاه] از تاریخ [تاریخ شروع محاسبه] لغایت تاریخ پرداخت بر اساس شاخص بانک مرکزی به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل.»

4. دلایل و مستندات: همه مدارکی که آماده کردید رو اینجا لیست کنید. مثلاً:
   • کپی برابر اصل دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه].
   • کپی برابر اصل اجرائیه شماره [شماره اجرائیه] مورخ [تاریخ اجرائیه].
   • کپی برابر اصل اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] (در صورت ارسال).
   • گواهی شاخص تورم بانک مرکزی (در صورت موجود بودن).
5. شرح دادخواست (متن اصلی و استدلال حقوقی): این مهم ترین بخش دادخواسته که شما باید داستان رو تعریف کنید و از لحاظ حقوقی استدلال کنید که چرا حق با شماست.
   • اول، سابقه دعوای اصلی رو بیان کنید. بگید که در گذشته یک دعوا مطرح شده و طی دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه]، خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ محکوم به] ریال در حق شما محکوم شده.
   • توضیح بدید که این مبلغ محکوم به چقدر بوده و تاریخ قطعی شدن حکم کی بوده.
   • اگه قبل از دعوای اصلی یا حتی بعد از اون، به نحوی دین رو مطالبه کرده بودید، به اون تاریخ مطالبه و دلیل اثباتش اشاره کنید (مثلاً تاریخ ارسال اظهارنامه).
   • صراحتاً بیان کنید که به چه دلیلی الان دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه رو مطرح می کنید. مثلاً در ضمن دادخواست اصلی، مطالبه خسارت تاخیر تادیه فراموش شده بود یا دادگاه در حکم اصلی صرفاً به محکوم به اشاره کرده و مبلغ خسارت را تعیین ننموده بود.
   • اثبات کنید که شرایط ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی برای این دین محکوم به وجود داره (یعنی دین وجه رایج بوده، شما مطالبه کردید، خوانده تمکن داشته ولی نداده و شاخص تورم هم تغییر فاحش داشته).
   • در نهایت، درخواست کنید که دادگاه مبلغ خسارت تاخیر تادیه رو بر اساس شاخص بانک مرکزی، از تاریخ دقیق [مبدأ دقیق محاسبه مثل تاریخ مطالبه یا تاریخ قطعیت حکم] تا زمان پرداخت کامل اصل دین، محاسبه و خوانده رو به پرداخت اون محکوم کنه.
   • همچنین، درخواست کنید که خوانده به پرداخت کلیه هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل (اگه وکیل دارید) هم محکوم بشه.
   • در پایان این بخش، حتماً به مواد ۵۱۵ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی صراحتاً استناد کنید.

یه نمونه دادخواست کامل و آماده

در ادامه یک نمونه دادخواست آماده براتون آوردیم که می تونید با جایگزین کردن اطلاعات خودتون، ازش استفاده کنید:

مشخصات	خواهان	خوانده
نام و نام خانوادگی	[نام و نام خانوادگی خواهان]	[نام و نام خانوادگی خوانده]
شماره ملی	[شماره ملی خواهان]	[شماره ملی خوانده]
آدرس	[آدرس کامل خواهان]	[آدرس کامل خوانده]
شماره تماس	[شماره تماس خواهان]	[شماره تماس خوانده]

خواسته:
مطالبه خسارت تاخیر تادیه مبلغ [عدد به ریال] ریال محکوم به طی دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] از تاریخ [تاریخ شروع محاسبه] لغایت تاریخ پرداخت بر اساس شاخص بانک مرکزی به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل.

دلایل و مستندات:

1. کپی برابر اصل دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان].
2. کپی برابر اصل اجرائیه شماره [شماره اجرائیه] مورخ [تاریخ اجرائیه] (در صورت صدور).
3. کپی برابر اصل اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] (در صورت ارسال).
4. تصویر کارت ملی خواهان.
5. [مدارک اثبات تمکن خوانده در صورت لزوم].

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند: اینجانب [نام خواهان]، به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]، در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی]، محکوم له مبلغ [مبلغ محکوم به] ریال از خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] می باشم. اصل مبلغ محکوم به توسط خوانده محترم پرداخت گردیده/در حال وصول می باشد. اما متاسفانه در زمان طرح دعوای اصلی و صدور دادنامه مذکور، مطالبه خسارت تاخیر تادیه یا به هر دلیل دیگری، دادگاه به این موضوع (خسارت تاخیر تادیه) ورود نکرده و حکم مستقیمی در این خصوص صادر ننموده است.

حال با عنایت به اینکه دین مورد نظر از نوع وجه رایج بوده و اینجانب پیشتر در تاریخ [تاریخ مطالبه دین یا تاریخ سررسید یا تاریخ قطعیت حکم]، مبلغ فوق را از خوانده مطالبه نموده ام (یا دین سررسید مشخص داشته) و خوانده محترم نیز با وجود تمکن مالی (در صورت لزوم مدارک اثبات تمکن ارائه شود) از پرداخت آن امتناع ورزیده است، و با توجه به تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه از تاریخ [تاریخ شروع محاسبه] تا زمان پرداخت، که منجر به کاهش ارزش پول اینجانب گردیده است، استناداً به مواد ۵۱۵ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای محکومیت خوانده به پرداخت خسارت تاخیر تادیه مبلغ [مبلغ محکوم به] ریال از تاریخ [تاریخ شروع محاسبه] (مثلاً تاریخ مطالبه دین، یا تاریخ قطعیت حکم، یا تاریخ سررسید) لغایت تاریخ پرداخت کامل بر اساس شاخص قیمت سالانه اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) مورد استدعا می باشد.

با تشکر و احترام
[امضاء و تاریخ]

یک نگاه عمیق به قوانین و رویه قضایی

تا اینجا با نحوه تنظیم دادخواست آشنا شدیم، اما خوبه که بدونیم پشت پرده این کار چه قوانین و رویه هایی هستن که حرف آخر رو می زنن. درک این بخش کمک می کنه با دید بازتری به موضوع نگاه کنید.

ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی: راهگشای دعوای مستقل

همانطور که قبلاً هم گفتیم، این ماده یک کلید طلایی برای شماست. ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی به خواهان این حق رو میده که جبران خسارات رو (شامل خسارت تاخیر تادیه) ضمن دادخواست اصلی، یا حین رسیدگی، یا به صورت مستقل مطالبه کنه. تبصره ۱ همین ماده هم تکلیف هزینه های دادرسی رو روشن می کنه: در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلاً یا بعد از ختم دادرسی مطرح شود مطالبه خسارتهای موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست. یعنی اگه جداگانه یا بعد از پرونده اصلی می خواید خسارت رو مطالبه کنید، حتماً باید دادخواست بدید و هزینه دادرسی بپردازید. در غیر این صورت (یعنی اگه همون اول تو دادخواست اصلی یا در اثنای رسیدگی درخواست بدید)، نیازی به دادخواست و پرداخت هزینه جداگانه نیست.

ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی: اساس مطالبه

این ماده رو دیگه باید از حفظ باشید! ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی سنگ بنای مطالبه خسارت تاخیر تادیه هست. این ماده شرایطی رو که برای تعلق خسارت تاخیر تادیه لازمه، به تفصیل بیان می کنه. تاکید اصلی روی وجه رایج بودن دینه. یعنی اگه شما مثلاً دلار یا یورو طلب داشته باشید، نمی تونید بر اساس این ماده خسارت تاخیر تادیه بگیرید. همچنین شرط مطالبه داین و تمکن مدیون و امتناع از پرداخت نشون میده که طلبکار باید پیگیر حقش باشه و مدیون هم باید واقعاً توانایی پرداخت رو داشته باشه اما با این حال نپردازه. تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه هم که شرط سومه و اهمیت تورم در این خسارت رو نشون میده. وقتی شما خسارت تاخیر تادیه محکوم به رو مطالبه می کنید، باید این سه شرط رو برای همون محکوم به اثبات کنید.

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور: حرف آخر رو کی میزنه؟

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور حکم قانون رو دارن و برای همه دادگاه ها لازم الاتباع هستن. این آرا، گره گشای بسیاری از ابهامات حقوقی هستن:

• رأی وحدت رویه شماره ۸۱۲ – ۱۴۰۰/۴/۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور: این رأی مهم در مورد خسارت تاخیر تادیه چک صادر شده. قبل از این رأی، در مورد مبدأ محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک اختلاف نظر بود. بعضی ها می گفتند از تاریخ مطالبه (مثل بقیه دیون) و بعضی ها می گفتند از تاریخ خود چک. دیوان عالی کشور با صدور این رأی، تکلیف رو روشن کرد و اعلام نمود که مبدأ محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک، تاریخ صدور خود چک است، نه تاریخ مطالبه آن. این یعنی چک یک قانون خاص داره و از شمول ماده ۵۲۲ ق.آ.د.م در این بخش خارج می شه. پس اگه محکوم به شما یک چک بوده، حواستون به این رأی باشه.

نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه: ابهامات چطور حل میشه؟

نظریات مشورتی، پاسخ اداره حقوقی قوه قضاییه به سوالات و ابهامات حقوقی قضات و وکلا هستن و هرچند جنبه قانونی ندارن، اما راهگشا و مورد توجه دادگاه ها قرار می گیرن:

• نظریه مشورتی مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۱۴: این نظریه در پاسخ به این سوال بود که آیا برای خسارت تاخیر تادیه چک، میشه بدون حکم دادگاه مستقیماً اجرائیه صادر کرد یا نه. اداره حقوقی قوه قضاییه پاسخ داد که صدور اجراییه برای خسارت تاخیر تادیه، حتی در مورد چک، مستلزم رسیدگی قضایی و صدور حکم از دادگاه است. یعنی شما نمی تونید صرفاً با گواهینامه عدم پرداخت چک، برید و برای خسارت تاخیر تادیه چک هم اجراییه بگیرید. باید دادخواست بدید و دادگاه شرایط ماده ۵۲۲ رو بررسی کنه و بعد حکم بده. این نکته نشون میده که مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به (یا هر دین دیگه)، همیشه نیاز به طی کردن روند قضایی داره، حتی اگه اصل دین قبلاً حکم گرفته باشه.

نکات تکمیلی و نتیجه گیری

تا اینجا همه چیز رو درباره دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به گفتیم. اما قبل از اینکه پرونده رو ببندیم، چند تا نکته مهم هست که باید بهش توجه کنید تا مسیر براتون راحت تر بشه.

اول اینکه، برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به، نیازی نیست دوباره اظهارنامه بفرستید؛ چرا که یک بار در دعوای اصلی یا با ارسال اظهارنامه قبلی، دین خودتون رو مطالبه کردید و در حال حاضر دادخواست شما خودش نوعی مطالبه جدید محسوب میشه. دوم اینکه، خسارت تاخیر تادیه محکوم به هم مثل بقیه دعاوی شامل مرور زمان می شه، پس در مطالبه اون تعلل نکنید. البته در حال حاضر، با توجه به قوانین جاری، مفهوم مرور زمان در دعاوی حقوقی وجه نقد تقریباً از بین رفته، اما به هر حال سرعت عمل همیشه بهتره.

موضوع اعسار هم مهم هست. اگر خوانده (مدیون) معسر باشه، یعنی توانایی مالی برای پرداخت دین رو نداشته باشه، دادگاه نمی تونه اون رو به پرداخت خسارت تاخیر تادیه محکوم کنه. در واقع، شرط تمکن مدیون از شرایط اصلی تعلق این خسارته. پس اگر مدیون واقعاً معسر باشه، نه می تونه اصل دین رو بده و نه خسارت تاخیر تادیه رو. اما اگه اعسارش از بین بره و شما ثابت کنید که الان پولداره، اون موقع می تونید مطالبه کنید.

در مورد هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل در دعوای مستقل مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به، این هزینه ها بر عهده کسی خواهد بود که در نهایت دادگاه به ضررش حکم میده. یعنی اگه شما پیروز بشید، خوانده باید این هزینه ها رو هم به شما برگردونه. و در آخر، امکان مطالبه مستقیم خسارت تاخیر تادیه محکوم به در مرحله اجرای احکام وجود نداره؛ همونطور که نظریه مشورتی قوه قضاییه هم تاکید کرد، این خسارت حتماً نیاز به رسیدگی قضایی و صدور حکم جداگانه از دادگاه داره.

در مجموع، مطالبه خسارت تاخیر تادیه محکوم به یک موضوع حقوقی دقیق و پرجزئیاته که نیاز به دانش کافی و دقت در تنظیم دادخواست داره. هدف اصلی اینه که حق شما به خاطر دیرکرد در پرداخت پول، ضایع نشه و ارزش پولتون حفظ بشه. پیشنهاد می کنم در هر مرحله، از مشاوره وکلای متخصص و با تجربه استفاده کنید. این کار بهتون کمک می کنه تا با اطمینان خاطر بیشتری مسیر قانونی رو طی کنید و به حقتون برسید.