ماده قانونی مستثنیات دین در قانون ثبت

مستثنیات دین یعنی اون دسته از اموالی که قانون گذار اجازه نمیده بابت بدهی توقیفشون کنن، چون برای ادامه زندگی ضروری هستن. این موضوع تو قانون ثبت هم جایگاه ویژه ای داره و دونستنش برای هر کسی که با بدهی و طلب سروکار داره، حسابی به درد می خوره.

تاحالا شده نگران باشید که اگه بدهی تون زیاد بشه، ممکنه دار و ندارتون رو توقیف کنن؟ یا شاید طلبکارید و می خواید بدونید چه اموالی رو می تونید از بدهکارتون بگیرید؟ ماجرای مستثنیات دین دقیقاً درباره همینه. تو این دنیای پر از فراز و نشیب اقتصادی، ممکنه هر کدوم از ما یه روزی تو موقعیت بدهکار یا طلبکار قرار بگیریم. اون وقته که دونستن اینکه چه اموالی از توقیف مصون هستن، خیلی حیاتی میشه.

تصور کنید یه بدهکار، جزئیات مستثنیات دین رو ندونه و اموال ضروری زندگیش به ناحق توقیف بشه. این موضوع میتونه زندگی خودش و خانواده اش رو به کلی مختل کنه. از اون طرف، یه طلبکار هم اگه ندونه چه اموالی قابل توقیف نیست، ممکنه وقت و هزینه اش رو برای توقیف اموالی هدر بده که اصلاً به نتیجه نمی رسه. پس این بحث، نه فقط برای حقوق دان ها و وکلا، که برای همه ما مهمه.

تو این مقاله قراره خیلی خودمونی و کاربردی، بریم سراغ ماده قانونی مستثنیات دین در قانون ثبت. می خوایم ببینیم اصلاً مستثنیات دین چی هست، چه چیزایی جزوشه، چه تغییراتی کرده و چطور میتونید از حقوقتون دفاع کنید. پس با ما همراه باشید تا یه بار برای همیشه تکلیف این ماجرا رو روشن کنیم.

اصلاً مستثنیات دین یعنی چی؟ یه تعریف خودمونی و کاربردی

ببینید، خیلی ساده بخوام بگم، مستثنیات دین یعنی همون اموالی که از اسمشون پیداست: مستثنی شدن، یعنی از قاعده عمومی توقیف اموال برای پرداخت بدهی، خارج شدن. قانون گذار یه سری خط قرمز کشیده و گفته که این اموال، حتی اگه کسی کلی بدهکار باشه، نباید توقیف بشن.

چرا؟ چون هدف اینه که بدهکار، با توقیف تمام اموالش، از هستی ساقط نشه و حداقل های زندگی خودش و خانواده اش حفظ بشه. فکر کنید یه نفر بدهی داره، ولی تنها سرپناهش، تنها وسیله ای که باهاش نون درمیاره یا حتی اثاثیه ضروری زندگیش توقیف بشه. خب اینجوری عملاً راهی برای ادامه زندگی و جبران بدهی هاش باقی نمیمونه. پس مستثنیات دین یه جور حمایت حداقلی از بدهکارهاست.

چرا قانون گذار به فکر مستثنیات دین افتاد؟ (هدف و فلسفه)

فلسفه وجودی مستثنیات دین برمی گرده به این ایده که هیچ کس، حتی اگه بدهکار باشه، نباید به خاطر بدهی از حداقل های انسانی و معیشتی محروم بشه. یعنی قانون میخواد یه تعادل بین حقوق طلبکار (که پولشو میخواد) و حقوق بدهکار (که میخواد زندگی کنه) برقرار کنه.

اینجا دیگه بحث صرفاً یه حکم حقوقی نیست، بلکه یه نگاه انسانی و اجتماعی هم پشتشه. هدف اینه که بدهکار بتونه زندگی خودش و افراد تحت تکفلش رو اداره کنه و در عین حال، امکان جبران بدهی هاش رو هم داشته باشه. اگه همه چیزش توقیف بشه، هم زندگی اش نابود میشه و هم احتمال بازپرداخت بدهی از بین میره.

چندتا کلمه کلیدی که باید بلد باشیم: شأن مدیون، نیاز ضروری، عرف محل و افراد تحت تکفل

تو بحث مستثنیات دین، چند تا مفهوم کلیدی وجود داره که تشخیص موارد مستثنیات رو تحت تأثیر قرار میده:

• شأن مدیون: این کلمه خیلی مهمه! یعنی اموال توقیف ناپذیر باید متناسب با وضعیت اجتماعی، تحصیلات، شغل و موقعیت خانوادگی بدهکار باشه. مثلاً منزل مسکونی یه استاد دانشگاه با منزل مسکونی یه کارگر ساده ممکنه از نظر متراژ یا منطقه متفاوت باشه و هر دو جزو مستثنیات دین محسوب بشن، به شرطی که عرفاً در شأن اون فرد باشه.
• نیاز ضروری: یعنی اون وسیله یا اون مال، واقعاً برای زندگی روزمره یا امرار معاش بدهکار و خانواده اش حیاتی باشه. یه ماشین ممکنه برای یه نفر ابزار کار باشه، اما برای یه نفر دیگه صرفاً وسیله تفریح. اینجا نیاز ضروری تعیین کننده است.
• عرف محل: شرایط جغرافیایی و فرهنگی جامعه هم تو تشخیص مستثنیات دین مؤثره. مثلاً تو یه منطقه روستایی، ابزار کشاورزی اهمیت بیشتری داره و تو یه شهر بزرگ، شاید یه لپ تاپ یا تلفن هوشمند برای کسب و کار ضروری باشه.
• افراد تحت تکفل: یعنی کسانی که از نظر قانونی، نان خور بدهکار هستن. مثل همسر، فرزندان، پدر و مادر سالخورده و… نیازهای این افراد هم تو تشخیص مستثنیات دین لحاظ میشه.

پس همونطور که می بینید، بحث مستثنیات دین، یه بحث صفر و صدی نیست و باید با دقت و با توجه به شرایط خاص هر پرونده ای بررسی بشه.

چارچوب قانونی مستثنیات دین: از قانون قدیم تا جدید (یه مقایسه حسابی)

خب، حالا که فهمیدیم مستثنیات دین اصلاً چی هست و چرا مهمه، بریم سراغ قوانینش. این قوانین در طول زمان تغییراتی داشتن که دونستنشون حسابی کارگشا خواهد بود. قبلاً توقيف اموال تو اجراي ثبت يه چارچوب داشت، تو دادگستري يه چارچوب ديگه. اين تفاوت ها خيلي وقت ها باعث سردرگمي و مشكل میشد. اما خبر خوب اینه که با قوانين جديد، اين تفاوت ها كمتر شده و يه جورایی همسان سازي صورت گرفته.

یه نگاهی به ماده 523 تا 527 قانون آیین دادرسی مدنی

اولین جایی که باید بهش سر بزنیم، قانون آیین دادرسی مدنیه. ماده 523 این قانون، کلیت مستثنیات دین رو مطرح می کنه و می گه وقتی قراره برای وصول بدهی، حکمی اجرا بشه، اموالی که جزء مستثنیات دین هستن، توقیف نمیشن. بعدش، ماده 524 می آد و تک تک این موارد رو مشخص می کنه. قبلاً این مواد، معیار اصلی برای تشخیص مستثنیات دین در اجرای احکام دادگستری بودن.

موارد اصلی که تو این قانون اومده بود، شامل مسکن مورد نیاز، وسیله نقلیه مورد نیاز، اثاثیه ضروری، آذوقه، کتب و ابزار علمی و وسایل و ابزار کار بود. البته یه نکته مهم اینه که ماده 525 این قانون میگه اگه سر متناسب بودن اموال با شأن بدهکار اختلاف پیش بیاد، تشخیص دادگاه حرف آخره.

ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی (سال 1394): جدیدترین حرف قانون!

این ماده رو میشه گفت مهمترین قانونی که تو سال های اخیر درباره مستثنیات دین اومده. قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی که سال 1394 تصویب شد، با ماده 24 خودش، یه جورایی لیست کامل و به روز شده مستثنیات دین رو ارائه کرد. این ماده پایه و اساس همسان سازی بین اجرای احکام دادگستری و اجرای ثبت شد. حالا بند به بندشو با هم ببینیم:

1. منزل مسکونی: قانون میگه خونه ای که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشه، مستثنیاته. یعنی چی؟ یعنی باید خونه ای باشه که نه خیلی لوکس باشه و نه خیلی کوچیک و نامناسب، فقط باید در حد عرفی و متناسب با وضعیت مالی الان مدیون باشه.
2. اثاثیه زندگی: منظور وسایل ضروری زندگیه که برای رفع حوائج ضروری مدیون و افراد تحت تکفل وی لازم هستن. اینجا دیگه از لوازم لوکس خبری نیست، فقط اونایی که واقعاً نیاز روزمره رو برطرف می کنن.
3. آذوقه: یعنی همون خورد و خوراک موجودی که به قدر احتیاج مدیون و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود باشه. قبلاً این مدت رو سه ماهه تعیین کرده بودن، ولی الان دیگه به عرف سپرده شده.
4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی: برای اهل علم و تحقیق، کتاب ها و ابزارهای مورد نیازشون که متناسب با شأن آنها باشه، توقیف نمیشه. مثلاً اگه یه دانشجو یا محقق باشید، لپ تاپ و کتاب هاتون مستثنیاته.
5. وسایل و ابزار کار: این بند خیلی وسیعه و شامل کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است میشه. یعنی هر چیزی که نون آور خونه باشه، از وسایل یه خیاط گرفته تا تراکتور یه کشاورز و حتی ماشین یه راننده تاکسی.
6. تلفن: تلفن مورد نیاز مدیون هم جزو مستثنیات دینه. (چه ثابت و چه موبایل)
7. مبلغ رهن اجاره بها: اگه شما پول رهن برای اجاره خونه پرداخت کرده باشید، اون مبلغ مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد مستثنیاته.

یادتون باشه: ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مهمترین و کامل ترین منبع برای تشخیص مستثنیات دین در حال حاضر هست و پایه و اساس همسان سازی بین اجرای ثبت و دادگستریه.

تبصره 1: اگه خونه تون زیادی لوکسه، چی میشه؟ (مازاد بر شأن)

یه نکته مهم تو همین ماده اینه که اگه منزل مسکونی بدهکار از نیاز و شأن عرفی اون تو حالت اعسار بیشتر باشه، و هیچ مال دیگه ای هم برای توقیف نباشه، دادگاه میتونه خونه رو بفروشه و بعد از اینکه مبلغ یه خونه مناسب عرفی رو به بدهکار داد، بقیه پول رو به طلبکار بده. البته اگر بشه از راه آسون تری مثل اجاره دادن قسمتی از خونه یا انتقال سهم به طلبکار، طلب رو وصول کرد، همون روش ها اعمال میشه.

تبصره 2: اگه مستثنیات دین تبدیل به پول بشه چی؟

این تبصره میگه اگه به هر دلیلی، مستثنیات دین تبدیل به پول بشه (مثلاً شهرداری خونه ای رو که مستثنیات دین بوده، بخره)، طلبکار میتونه از اون پول طلبشو برداره. مگر اینکه بدهکار ثابت کنه قصد داره با اون پول، دوباره همون مستثنیات دین قبلی رو تهیه کنه (مثلاً با پول خونه ای که فروخته، یه خونه دیگه بخره).

مستثنیات دین در قانون ثبت: همسان سازی مهمی که همه منتظرش بودیم!

حالا برسیم به قلب بحثمون، یعنی مستثنیات دین در قانون ثبت. همونطور که گفتم، تا قبل از سال 1398، تو این زمینه یه مقدار ابهام و تفاوت رویه بین دادگستری و ادارات ثبت وجود داشت. این موضوع، هم برای بدهکارها و هم برای طلبکارها دردسرساز بود. اما خوشبختانه با اصلاح آیین نامه اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا، این مشکلات تا حد زیادی برطرف شد.

پیشینه: ماده 61 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا (مصوب 1387)

قبلاً، یعنی قبل از اصلاحات، ماده 61 آیین نامه اجرای ثبت، لیستی از مستثنیات دین رو داشت که بعضی جاها با لیست ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی (که مال دادگستری بود) فرق می کرد. مثلاً تو قانون ثبت، وسیله نقلیه متناسب جزو مستثنیات دین محسوب می شد. همین تفاوت ها بود که بعضی اوقات طلبکارها رو به سمت دادگستری و بعضی اوقات به سمت ثبت می کشوند.

آیین نامه اصلاحی (مصوب 1398) و همسان سازی با ماده 24

بالاخره تو تاریخ 98/12/06، قوه قضاییه یه اصلاحات مهم تو آیین نامه اجرای ثبت انجام داد. ماده 11 آیین نامه اصلاحی، ماده 61 قبلی رو جوری تغییر داد که دقیقاً همون مواردی که تو ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اومده بود، تو اجرای ثبت هم اعمال بشه. این یعنی یه خبر عالی برای وحدت رویه و شفافیت بیشتر!

نتیجه این اصلاح، همسان سازی (harmonization) بود. یعنی دیگه فرقی نمیکنه که شما از طریق اجرای احکام دادگستری دنبال مطالباتتون باشید یا از طریق اجرای ثبت اسناد. قواعد مستثنیات دین تقریباً یکی شده. این یعنی دیگه اون ابهامات و تفاوت های قدیم که سر وسیله نقلیه یا موارد دیگه وجود داشت، از بین رفته.

مقایسه بند به بند: چه چیزهایی تو ماده 61 آیین نامه ثبت تغییر کرد؟

برای اینکه بهتر متوجه بشید، بیایید یه مقایسه کوچیک بین ماده 61 قبلی و اصلاح شده آیین نامه اجرای ثبت، با تمرکز بر ماده 24 قانون محکومیت های مالی داشته باشیم:

مورد	ماده 61 آیین نامه (قبل از اصلاح 1398)	ماده 61 آیین نامه (بعد از اصلاح 1398 – مطابق ماده 24 ق.ن.ا.م.م.)
منزل مسکونی	مسکن متناسب با نیاز متعهد و اشخاص واجب النفقه او	منزل مسکونی که عرفاً در شأن مدیون در حالت اعسار او باشد
اثاثیه	لباس، اشیاء، اسباب و اثاثی که برای رفع حوایج متعهد و اشخاص واجب النفقه او لازم است	اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری مدیون و افراد تحت تکفل وی لازم است (با قید ضروری)
آذوقه	آذوقه موجود به قدر احتیاج سه ماهه متعهد و عائله او	آذوقه موجود به قدر احتیاج مدیون و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود
ابزار کار	وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران و کشاورزان متناسب با امرار معاش	وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است
وسیله نقلیه	وسیله نقلیه متناسب… (جزو مستثنیات دین بود)	حذف شد! دیگر جزو مستثنیات دین نیست مگر وسیله امرار معاش باشد.
کتب و ابزار علمی	–	کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها (اضافه شد)
تلفن	–	تلفن مورد نیاز مدیون (اضافه شد)
مبلغ رهن	–	مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد (اضافه شد)

همونطور که تو جدول دیدید، مهمترین تغییر، حذف وسیله نقلیه از لیست مستثنیات دین به طور کلی بود (مگر اینکه به عنوان ابزار کار محسوب بشه). این تغییر باعث شد که دیگه کسی به خاطر اینکه ماشینش تو اجرای ثبت قابل توقیف نبوده و تو دادگستری توقیف می شده، سراغ یکی از این دو مرجع رو نگیره.

مصادیق و موارد خاص در تشخیص مستثنیات دین (پاسخ به ابهامات رایج)

تا اینجا با کلیات و قوانین مستثنیات دین آشنا شدیم. اما تو دنیای واقعی، همیشه سوالات و ابهامات خاصی پیش میاد. حالا بریم سراغ اون چیزایی که بیشتر تو ذهن مردم هست و ببینیم تکلیفشون چی میشه.

منزل مسکونی: خونه و داستان شأن و اعسار

یکی از پرتکرارترین سوالات اینه که آیا خونه من جزو مستثنیات دینه؟ جواب کلی اینه: بله، اگه خونه عرفاً در شأن مدیون در حالت اعسار او باشه، جزو مستثنیات دینه. این یعنی چی؟

• شرایط دقیق عرفاً در شأن مدیون در حالت اعسار: اینجا نه متراژ خاصی مطرحه و نه قیمت ثابت. موضوع به قاضی یا رئیس اداره ثبت برمی گرده که با توجه به شرایط مالی و اجتماعی شما (که الان تو وضعیت اعسار هستید) و عرف جامعه، تشخیص بده که این خونه برای شما مناسبه یا نه. مثلاً اگه شما یه کارمند ساده هستید و تو یه خونه لوکس تو شمال شهر زندگی می کنید که قیمتش چند برابر خونه های معمولی تو منطقه مشابه هست، ممکنه بخشی از اون خونه یا کلش مازاد بر شأن شما تشخیص داده بشه.
• وضعیت آپارتمان اجاره ای و پول رهن آن: اگه شما مستأجر هستید و پول رهن (پول پیش) دادید، اون مبلغ رهن اگه برای پرداخت اجاره بها و حفظ سرپناهتون ضروری باشه و اگه نباشه به عسر و حرج میفتید، جزو مستثنیات دین محسوب میشه. البته به شرط اینکه اون خونه اجاره ای هم بالای شأن شما نباشه.
• اگه چند تا خونه داشته باشیم چی؟ اگه مدیون چندین ملک مسکونی داشته باشه، فقط اون ملکی که خودش و افراد تحت تکفلش توش زندگی می کنن و متناسب با شأنشونه، جزو مستثنیات دینه. بقیه خونه ها اگه مازاد بر نیاز و شأن باشن، قابل توقیف هستن. حتی اگه اون ملک مسکونی که توش زندگی نمیکنه رو اجاره داده باشه و با پول رهن اون، خودش خونه اجاره کرده باشه، اینم محل بحثه و ممکنه قضات نظر بدن که چون ازش درآمد داره، قابل توقیفه.

وسیله نقلیه (ماشین): بالاخره تکلیفش مشخص شد؟

این یکی از پربحث ترین موارد بود که خوشبختانه با همسان سازی قوانین، تکلیفش روشن شد.

• خودروی شخصی: بعد از اصلاحات جدید (که تو ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و ماده 61 اصلاحی آیین نامه ثبت اومده)، ماشین شخصی، به طور کلی دیگه جزو مستثنیات دین نیست. یعنی اگه شما صرفاً یه ماشین برای رفت و آمدهای شخصی دارید و باهاش امرار معاش نمیکنید، ممکنه بابت بدهی هاتون توقیف بشه. این خیلی مهمه!
• خودروی ابزار کار: اما یه استثنای خیلی مهم داریم! اگه ماشین شما، وسیله امرار معاش اصلی شما باشه، یعنی بدون اون نتونید درآمد کسب کنید و نون خونه تون رو بیارید، در این صورت جزو مستثنیات دین محسوب میشه. مثلاً یه راننده تاکسی، راننده وانت، راننده اسنپ و تپسی یا حتی یه ویزیتور که کارش به ماشین گره خورده، میتونن ادعا کنن که ماشینشون جزو ابزار کاره و مستثنیاته. البته باید این موضوع رو با مدارک و شواهد کافی ثابت کنید.

وسایل و ابزار کار: از دستگاه بلوک زنی تا زمین کشاورزی

همونطور که تو ماده 24 دیدیم، وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری باشن، جزو مستثنیات دین هستن. این یعنی:

• دستگاه های تولیدی کوچک (مثل دستگاه بلوک زنی، دستگاه خیاطی صنعتی، وسایل نجاری)
• ابزار و ادوات کشاورزی (مثل تراکتور برای یه کشاورز)
• ابزار کار یه پزشک، مهندس، نجار، جوشکار و هر شغل دیگه که بدون اون ابزار نتونه کار کنه.

نکته مهم: اینجا هم ضروری بودن حرف اول رو میزنه. اگه یه نفر سه تا دستگاه بلوک زنی داشته باشه، ممکنه فقط یکی از اون ها رو برای امرار معاش ضروری تشخیص بدن و بقیه رو توقیف کنن.

بقیه اموال: طلا، سهام، حساب بانکی، حقوق بازنشستگی (فرقشون با مستثنیات اصلی)

یه سری اموال دیگه هم هستن که مردم فکر می کنن شاید جزو مستثنیات دین باشن، اما معمولاً اینطور نیست:

• طلا و جواهرات: اگه طلا و جواهرات جنبه سرمایه یا پس انداز داشته باشه، قابل توقیفه. مگر اینکه در حد خیلی اندک و ضروری برای زندگی روزمره باشه (مثلاً حلقه ازدواج) که اون هم باز جای بحث داره.
• سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها، اوراق مشارکت و هر نوع سرمایه گذاری دیگه، معمولاً جزو مستثنیات دین نیست و قابل توقیفه.
• حساب بانکی: موجودی حساب بانکی هم جزو مستثنیات دین نیست و برای پرداخت بدهی قابل توقیفه.
• حقوق بازنشستگی یا حقوق ماهیانه: اصل حقوق دریافتی تا سقف معینی (معمولاً یک سوم حقوق برای مجردها و یک چهارم برای متأهل ها) قابل توقیفه و بقیه مبلغ، معمولاً از توقیف مصون میمونه تا فرد بتونه زندگی کنه. اما کل حقوق جزو مستثنیات دین به حساب نمیاد.

مستثنیات دین و مهریه: وقتی پای دین زن و شوهر در میون باشه!

پرونده های مهریه همیشه داستان های خاص خودشون رو دارن، مخصوصاً وقتی بحث مستثنیات دین پیش میاد. خیلیا فکر می کنن برای مهریه، مستثنیات دین فرق می کنه، اما واقعیت اینه که قواعد کلی مستثنیات دین برای مهریه هم تقریباً همونه.

مهریه و مستثنیات دین: چه اموالی از مرد برای مهریه توقیف نمیشه؟

وقتی خانمی مهریه اش رو به اجرا میذاره، چه از طریق دادگستری و چه از طریق اداره ثبت، همون لیست مستثنیات دین که تو ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اومده، برای اموال زوج (مرد) هم اعمال میشه. یعنی:

1. منزل مسکونی مرد، اگه عرفاً در شأن او در حالت اعسار باشه، توقیف نمیشه.
2. اثاثیه ضروری زندگی مرد و افراد تحت تکفلش، توقیف نمیشه.
3. آذوقه به قدر احتیاج عرفی توقیف نمیشه.
4. کتب و ابزار علمی و وسایل و ابزار کار مرد (اگه ضروری باشن)، توقیف نمیشن.
5. تلفن مورد نیازش هم توقیف نمیشه.
6. مبلغ رهن خونه اجاره ای مرد (با شرایطی که گفتیم) هم مستثنیاته.

این یعنی حتی برای مهریه هم، زن نمی تونه تمامی اموال مرد رو توقیف کنه و باید به این خط قرمزهای قانونی احترام گذاشته بشه. مثلاً اگه مرد فقط یک آپارتمان داره که توش زندگی می کنه و در شأن اون هست، حتی اگه میلیون ها سکه هم مهریه باشه، اون آپارتمان توقیف نمیشه. اما اگه چند تا آپارتمان داشته باشه یا آپارتمانش مازاد بر شأن باشه، باقی اموال قابل توقیف هستن.

پس، اگر مردی چند تا ماشین یا چند تا خونه داشته باشه که مازاد بر مستثنیات دینش باشن، زن میتونه برای وصول مهریه، اونا رو توقیف کنه. ولی اگه مثلاً تنها ماشینی که داره، وسیله امرار معاشش باشه، با اینکه خودروی شخصی مستثنیات دین نیست، اما به عنوان ابزار کار جزو مستثنیات دین محسوب میشه و توقیف نمیشه.

چطور به توقیف اموال به عنوان مستثنیات دین در اجرای ثبت اعتراض کنیم؟

فرض کنید شما بدهکار هستید و یهو میبینید یکی از اموالتون که فکر می کنید جزء مستثنیات دینه، توسط اداره ثبت توقیف شده. خب چیکار باید بکنید؟ نگران نباشید، قانون راه اعتراض رو هم برای شما باز گذاشته.

کجا باید بریم؟ (مرجع صالح: رئیس اداره ثبت)

اولین جایی که باید برای اعتراض به توقیف مستثنیات دین در اجرای ثبت مراجعه کنید، رئیس اداره ثبت محله که پرونده اجرایی شما اونجاست. ایشون مرجع صالح برای رسیدگی به این جور اعتراضات هستن.

قدم به قدم: مراحل اعتراض چیه؟

اعتراض به توقیف مال به عنوان مستثنیات دین، مراحل مشخصی داره که باید اونا رو دقیق دنبال کنید:

1. تنظیم درخواست و ارائه مدارک مستند: شما باید یه درخواست کتبی (یا همون لایحه) تنظیم کنید و توش خیلی واضح و شفاف بنویسید که کدوم مال شما توقیف شده و چرا به نظر شما این مال جزو مستثنیات دین هست. مثلاً اگه خونتونه، باید بگید که تنها سرپناه شما و خانواده تونه و متناسب با شأن شماست. اگه ابزار کاره، باید بگید که منبع درآمد اصلی شماست. باید مدارک و مستندات لازم (مثل قبض برق و آب و گاز برای اثبات سکونت، مدارک شغلی برای ابزار کار و…) رو هم همراه درخواستتون ارائه بدید تا حرفتون رو ثابت کنید.
2. مهلت قانونی برای اعتراض: یادتون باشه که برای اعتراض به نظر رئیس ثبت، معمولاً 10 روز از تاریخ ابلاغ اون نظر، مهلت دارید. پس باید سریع دست به کار بشید.
3. رسیدگی و صدور رأی توسط رئیس ثبت: رئیس اداره ثبت بعد از دریافت درخواست شما و بررسی مدارک، موظفه که سریعاً به موضوع رسیدگی کنه و با ذکر دلایل، رأیش رو صادر کنه.

اگه رئیس ثبت هم حرفمون رو گوش نکرد؟ (هیأت نظارت و دادگاه)

اگه با رأی رئیس اداره ثبت موافق نبودید یا فکر کردید حق با شما نیست، هنوز هم راه برای دفاع باقیه:

1. ارجاع به هیأت نظارت استان: اگه از تصمیم رئیس ثبت ناراضی باشید، میتونید ظرف همون 10 روز مهلت، اعتراضتون رو به هیأت نظارت استان تسلیم کنید. این هیأت، بالاتر از رئیس ثبت هست و مجدداً پرونده شما رو بررسی میکنه.
2. مراحل رسیدگی در هیأت نظارت و مراجع قضایی: هیأت نظارت هم بعد از بررسی، رأی میده. اگه باز هم با رأی هیأت نظارت موافق نبودید، میتونید با رعایت تشریفات قانونی، به مراجع قضایی (دادگاه) مراجعه کنید و اونجا هم دوباره از حقتون دفاع کنید.

چند تا نکته طلایی برای موفقیت تو اعتراض

• مدارک مستدل: هر چقدر مدارک و مستندات شما قوی تر و محکم تر باشه، شانس موفقیتتون بیشتره. برای مثال، اگر ادعا می کنید خودروتون ابزار کاره، ارائه سوابق کاری، نامه های تأییدیه از شرکت یا مشتریان، یا حتی پرینت فعالیت های اسنپ/تپسی میتونه خیلی کمک کنه.
• مشاوره با وکیل متخصص: پیچیدگی های قانونی تو این زمینه کم نیست. یه وکیل متخصص در امور اجرایی و مستثنیات دین میتونه بهترین راهنمایی رو به شما بده، درخواستتون رو درست تنظیم کنه و از حقتون به بهترین شکل دفاع کنه.
• آگاهی از رویه های جدید: قوانین و رویه های قضایی دائماً در حال تغییرن. همیشه سعی کنید از آخرین تغییرات مطلع باشید.

حرف آخر و توصیه های خودمونی

خب، رسیدیم به آخر بحث شیرین و در عین حال پیچیده مستثنیات دین. همونطور که با هم بررسی کردیم، این موضوع تو زندگی روزمره ما، چه بدهکار باشیم و چه طلبکار، خیلی مهمه. دونستن این قوانین میتونه جلوی خیلی از دردسرها، اتلاف وقت و ضررهای مالی رو بگیره.

مستثنیات دین، یه جورایی آخرین خط دفاعیه قانون گذاره برای حفظ حداقل های زندگی یه نفر. هدف اینه که هیچ کس به خاطر بدهی، از زندگی ساقط نشه و همزمان، طلبکار هم بتونه به حقش برسه. همسان سازی قوانین بین دادگستری و اجرای ثبت، یه گام بزرگ برای شفافیت و عدالت بیشتر تو این زمینه بوده.

از منزل مسکونی که باید در شأن مدیون باشه، تا اثاثیه ضروری زندگی و وسایل و ابزار کاری که نون آور خونه هستن، همه اینا تو لیست مستثنیات دین قرار می گیرن. یادتون باشه که خودروی شخصی دیگه مثل قبل مستثنیات دین نیست، مگر اینکه ابزار کار شما باشه.

توصیه آخر و از ته دل اینه: هیچ وقت تو مسائل حقوقی، مخصوصاً وقتی پای پول و اموال در میونه، سرخود عمل نکنید. یه مشاوره کوچیک با یه وکیل مستثنیات دین میتونه شما رو از پیچ و خم های قانونی نجات بده و کمکتون کنه بهترین تصمیم رو بگیرید. پس اگه تو این زمینه سوال یا مشکلی براتون پیش اومد، حتماً با یه متخصص مشورت کنید تا از حقوق خودتون دفاع کنید و با خیال راحت تری به زندگی ادامه بدید.

آگاهی شما، قدرت شماست!