ماده مربوط به ترک تعقیب

ماده مربوط به ترک تعقیب، همان ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری است که به شاکی اجازه می دهد قبل از صدور کیفرخواست، درخواست کند پرونده متهم موقتاً متوقف شود. این یک راهکار قانونی مهم برای مدیریت پرونده های کیفری و امکان بازگشت شاکی به تعقیب است. بله، درسته! پرونده های حقوقی و کیفری پر از اصطلاحات و پیچیدگی هایی هستند که گاهی آدم را گیج می کنند. یکی از این اصطلاحات که شاید زیاد به گوشتان خورده باشد، یا خدای نکرده درگیرش شده باشید، قرار ترک تعقیب است. شاید با خودتان فکر کنید که این دیگر چه جور قراری است؟ آیا با گذشت کردن فرق دارد؟ آیا متهم پرونده کلاً رها می شود یا نه؟ راستش را بخواهید، این قرار یکی از ابزارهای مهم و کاربردی در دست شاکی است که می تواند مسیر یک پرونده کیفری را حسابی تغییر بدهد و خب، دانستن جزئیاتش برای هر کسی که سر و کارش به دادگستری می افتد، از نان شب واجب تر است. پس بیایید با هم یک گشت و گذار حسابی در این دنیای قانونی داشته باشیم و ببینیم این ماده مربوط به ترک تعقیب چه داستانی دارد و به چه دردی می خورد.

قرار ترک تعقیب: مفهوم و جایگاه حقوقی

قبل از اینکه خیلی توی جزئیات غرق شویم، بیایید ببینیم اصلاً قرار ترک تعقیب یعنی چه و چرا در قانون ما وجود دارد. فرض کنید شما از کسی شکایت کرده اید، اما بعداً به هر دلیلی دلتان می خواهد فعلاً قید پیگیری شکایتتان را بزنید. اینجا است که این قرار به کارتان می آید. قرار ترک تعقیب در واقع یک نوع توقف موقت در روند رسیدگی به پرونده کیفری است که با درخواست شاکی و تأیید دادستان صادر می شود.

تعریف قرار ترک تعقیب: قفلی موقت روی پرونده

قرار ترک تعقیب یعنی اینکه شاکی، که در ابتدا خودش برای تعقیب متهم درخواست داده، حالا از این درخواست خودش موقتاً دست برمی دارد. انگار که می گوید: آقا/خانم دادستان، فعلاً بیخیال این پرونده بشو. دادستان هم اگر شرایطش مهیا باشد، این درخواست را قبول می کند و یک قرار موقت صادر می شود. این قرار با قرار منع تعقیب فرق دارد؛ چون منع تعقیب یعنی اصلاً جرمی اتفاق نیفتاده یا مدرکی علیه متهم نیست، اما ترک تعقیب یعنی جرم هست، متهم هم هست، اما شاکی فعلاً نمی خواهد پیگیری کند. این توقف، نه به معنای مختومه شدن قطعی پرونده است و نه به معنای تبرئه متهم. یک جورایی مثل یک مکث طولانی در بازی است.

تفاوت با سایر قرارهای دادسرا: پیچ و خم های قانونی

دنیای دادسرا پر از قرارهای مختلف است که هر کدام معنای خاص خودشان را دارند. خیلی ها این قرارها را با هم اشتباه می گیرند، اما هر کدام ساز خودشان را می زنند. بیایید ببینیم قرار ترک تعقیب چه فرقی با بقیه دارد:

• قرار منع تعقیب: وقتی صادر می شود که دادستان یا بازپرس معتقد باشد جرمی اتفاق نیفتاده، یا اگر اتفاق افتاده، دلیلی برای انتساب آن به متهم وجود ندارد. یعنی پرونده از اساس مشکل دارد. در اینجا، متهم تقریباً تبرئه شده محسوب می شود.
• قرار موقوفی تعقیب: وقتی صادر می شود که تعقیب متهم از نظر قانونی متوقف شود؛ مثلاً متهم فوت کرده، جرم مشمول مرور زمان شده، یا قانون جدیدی جرم زدایی کرده است. یعنی به دلایل قانونی، دیگر نمی توان متهم را تعقیب کرد.
• قرار تعلیق تعقیب: این قرار مربوط به خود دادستان است و در برخی جرائم خاص (معمولاً جرائم سبک تر) و با شرایطی صادر می شود که متهم برای مدت مشخصی، مثلاً شش ماه تا دو سال، تحت نظر باشد و اگر مرتکب جرم جدیدی نشود، تعقیبش کلاً متوقف می شود. این قرار به نوعی فرصت اصلاح به متهم می دهد.

پس، می بینید که هر کدام از این قرارها داستان و دلیل خاص خودشان را دارند. قرار ترک تعقیب تنها قراری است که اختیار شروع مجدد تعقیب را دوباره به شاکی می دهد. برای اینکه تفاوت ها قشنگ جا بیفتند، یک جدول مقایسه ای برایتان آورده ام:

ویژگی	قرار ترک تعقیب	قرار منع تعقیب	قرار موقوفی تعقیب	قرار تعلیق تعقیب
مبنای صدور	درخواست شاکی	عدم وقوع جرم یا عدم دلایل کافی علیه متهم	موانع قانونی (فوت، مرور زمان، عفو)	رعایت شرایط توسط متهم (اختیار دادستان)
ماهیت توقف	موقت (قابل درخواست مجدد)	قطعی (قابل اعتراض)	قطعی	موقت (مشروط به رعایت شرایط)
مقام صادرکننده	دادستان	دادستان یا بازپرس	دادستان یا بازپرس	دادستان
وضعیت پرونده	بایگانی موقت	مختومه شدن	مختومه شدن	در حال تعلیق
امکان تعقیب مجدد	بله، یک بار تا یک سال	خیر، مگر با دلایل جدید	خیر	در صورت عدم رعایت شرایط توسط متهم، تعقیب از سر گرفته می شود

پیشینه و فلسفه وضع ماده ۷۹: چرا قانون این اجازه را می دهد؟

حالا شاید بپرسید که اصلاً چرا قانونگذار این امکان را در ماده مربوط به ترک تعقیب (یعنی همان ماده ۷۹) پیش بینی کرده است؟ دلیلش چند چیز است:

1. کاهش حجم پرونده ها: سیستم قضایی ما همیشه با حجم زیادی از پرونده ها روبروست. این قرار کمک می کند تا پرونده هایی که شاکی واقعاً تمایلی به پیگیری شان ندارد، برای مدتی از چرخه رسیدگی خارج شوند و کار دادسرا سبک تر شود.
2. انعطاف پذیری در جرایم قابل گذشت: در بسیاری از جرائم، خصوصاً جرائم سبک تر و آنهایی که جنبه خصوصی شان پررنگ تر است، ممکن است شاکی و متهم به توافق برسند، یا شاکی از خیر شکایتش بگذرد. این ماده این فرصت را می دهد که به جای اصرار بر تعقیب قضایی، پرونده با توافق طرفین یا به دلیل عدم تمایل شاکی، به صورت موقت متوقف شود.
3. جلوگیری از ورود افراد به فرآیند کیفری: گاهی اوقات ورود یک فرد به چرخه دادگاه ها، حتی برای یک جرم کوچک، می تواند آسیب های زیادی به او بزند. این قرار به متهم کمک می کند تا از ورود کامل به این فرآیند سنگین، لااقل برای مدتی نجات پیدا کند.

فلسفه اصلی قرار ترک تعقیب، ایجاد انعطاف پذیری در سیستم قضایی و فراهم آوردن راهکاری برای شاکی جهت مدیریت پرونده اش در جرایم قابل گذشت است.

ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری: متن و شرح دقیق

حالا که فهمیدیم قرار ترک تعقیب چیست و چرا وجود دارد، وقتش رسیده که دقیقاً برویم سراغ متن خود قانون. ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری مادر این قرار است و همه چیز در مورد آن را می گوید.

متن کامل ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری

اجازه بدهید اول متن کامل این ماده را بخوانیم:

در جرائم قابل گذشت، شاکی می تواند تا قبل از صدور کیفرخواست درخواست ترک تعقیب کند. در این صورت، دادستان قرار ترک تعقیب صادر می کند. شاکی می تواند تعقیب مجدد متهم را فقط برای یک بار تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب درخواست کند.

تحلیل جزء به جزء ماده: موشکافی یک ماده قانونی

این ماده کوچک، کلی معنی و نکته در دل خودش دارد که باید تک به تک بررسی شان کنیم:

در جرائم قابل گذشت… (اهمیت نوع جرم)

این اولین و مهم ترین شرط است. قرار ترک تعقیب فقط در جرایم قابل گذشت کاربرد دارد. جرایم قابل گذشت یعنی آنهایی که قانونگذار حق شکایت و تعقیبشان را به خود شاکی سپرده و با گذشت او، پرونده کلاً مختومه می شود (یا حداقل متوقف می شود). مثال هایی مثل توهین، افترا، ضرب و جرح ساده، یا تخریب عمدی. در مقابل، جرایم غیرقابل گذشت مثل قتل، سرقت مسلحانه یا کلاهبرداری های بزرگ، حتی اگر شاکی هم گذشت کند، جنبه عمومی جرم باقی می ماند و دادستان موظف به پیگیری است.

…شاکی می تواند تا قبل از صدور کیفرخواست درخواست ترک تعقیب کند. (فرد متقاضی و زمان درخواست)

اینجا دو تا نکته مهم داریم:

1. فرد متقاضی: فقط شاکی می تواند چنین درخواستی بدهد، نه متهم و نه دادستان به صورت خودکار. این یک حق انحصاری برای کسی است که از او جرمی واقع شده.
2. زمان درخواست: تا قبل از صدور کیفرخواست. کیفرخواست سندی است که دادستان بعد از پایان تحقیقات مقدماتی صادر می کند و در آن اعلام می کند که متهم مجرم است و باید در دادگاه محاکمه شود. پس، شاکی تا زمانی که پرونده در مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا است، یعنی قبل از اینکه دادستان نظر نهایی خودش را برای فرستادن پرونده به دادگاه بدهد، می تواند درخواست ترک تعقیب را ارائه کند. بعد از صدور کیفرخواست، دیگر این امکان وجود ندارد.

در این صورت، دادستان قرار ترک تعقیب صادر می کند. (مقام صادرکننده)

مقام صادرکننده این قرار، دادستان است. بازپرس وظیفه تحقیق را برعهده دارد و پرونده را برای تصمیم گیری نهایی نزد دادستان می فرستد. اگر شرایط ماده ۷۹ وجود داشته باشد، دادستان مکلف به صدور این قرار است.

شاکی می تواند تعقیب مجدد متهم را فقط برای یک بار تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب درخواست کند. (ماهیت موقتی و شرایط تعقیب مجدد)

این جمله حسابی مهم است و موقتی بودن این قرار را نشان می دهد. قرار ترک تعقیب، یک قرار نهایی نیست. شاکی هنوز حق دارد دوباره پرونده را فعال کند، اما این حق محدودیت هایی دارد:

• فقط یک بار: یعنی شاکی نمی تواند هر بار که دلش خواست درخواست ترک تعقیب بدهد و دوباره آن را فعال کند. فقط یک بار امکان تعقیب مجدد وجود دارد.
• تا یک سال: مهلت درخواست تعقیب مجدد، حداکثر یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب است. اگر شاکی در این یک سال درخواست ندهد، دیگر حقش برای تعقیب مجدد از بین می رود و پرونده عملاً مختومه می شود.

شرایط و ضوابط صدور قرار ترک تعقیب

برای اینکه یک قرار ترک تعقیب صادر شود، باید یک سری شرط و شروط حسابی رعایت شود. اگر یکی از اینها کم باشد، دادستان اصلاً چنین قراری را صادر نمی کند. بیایید با هم ببینیم این شرایط مهم کدام ها هستند:

قابل گذشت بودن جرم: خط قرمز این قرار

همانطور که قبلاً هم گفتیم، این قرار فقط و فقط در مورد جرایم قابل گذشت کاربرد دارد. یعنی چی؟ یعنی آن دسته از جرائمی که با رضایت و گذشت شاکی، پرونده شان کاملاً بسته می شود و نیازی به پیگیری از سوی دادستان نیست. قانون گذار خودش مشخص کرده که کدام جرایم قابل گذشت هستند و کدام نیستند. اینطور نیست که هر جرمی را بشود با درخواست ترک تعقیب متوقف کرد. مثلاً جرایمی مثل سرقت حدی، قتل عمد، یا آدم ربایی، حتی اگر شاکی هم بگوید من از حقم گذشتم، دادستان وظیفه دارد به دلیل جنبه عمومی جرم، آن را پیگیری کند. اما در مواردی مثل توهین، افترا (اگر در روزنامه یا فضای مجازی نباشد)، ضرب و جرحی که منجر به نقص عضو یا جراحت جدی نشود، تخریب اموال و امثال اینها، شاکی می تواند درخواست ترک تعقیب بدهد. اگر جرمی جنبه عمومی داشته باشد و جزو جرایم غیرقابل گذشت باشد، این قرار اصلاً معنایی ندارد.

درخواست صریح شاکی: اراده شما حرف اول را می زند

این قرار، هدیه ای از طرف دادسرا نیست! یعنی نه دادستان خودش خودبه خود می تواند صادرش کند و نه متهم می تواند بیاید و بگوید لطفاً برای من قرار ترک تعقیب صادر کنید. این اختیار کاملاً در دست شاکی است. شاکی باید با اراده ای صریح و روشن، چه به صورت کتبی و چه شفاهی، از دادستان بخواهد که پرونده را موقتاً متوقف کند. البته معمولاً بهتر است این درخواست به صورت کتبی و رسمی به دادسرا داده شود تا مدرک معتبری برای آینده باشد.

زمان درخواست: قبل از صدور کیفرخواست

این یک شرط بسیار مهم است و اگر به آن بی توجهی کنید، فرصت را از دست می دهید. شاکی فقط قبل از صدور کیفرخواست می تواند درخواست ترک تعقیب کند. کیفرخواست یعنی پایان تحقیقات مقدماتی و نظر قطعی دادستان مبنی بر مجرم بودن متهم و لزوم ارسال پرونده به دادگاه برای محاکمه. پس تا زمانی که پرونده در دست بازپرس یا دادیار در مرحله تحقیقات مقدماتی است، می توانید درخواست بدهید. به محض اینکه کیفرخواست صادر شد و پرونده به دادگاه فرستاده شد، دیگر این امکان وجود ندارد. پس حسابی حواستان به زمان باشد.

محدودیت فقط یک بار: نه بیشتر!

یک نکته ظریف دیگر در ماده مربوط به ترک تعقیب این است که شاکی فقط یک بار می تواند در یک پرونده مشخص، درخواست ترک تعقیب بدهد. یعنی اگر یک بار این درخواست را دادید و قرارش صادر شد، بعداً اگر خواستید پرونده را دوباره فعال کنید (که حقش را دارید)، و بعد دوباره خواستید ترک تعقیب بدهید، دیگر قانون این اجازه را به شما نمی دهد. پس این حق یک بار مصرف است!

مقام صلاحیت دار برای صدور قرار ترک تعقیب

در هر پرونده حقوقی، هر کاری را باید کسی انجام دهد که قانون به او صلاحیت داده است. در مورد قرار ترک تعقیب هم همین طور است. بیایید ببینیم چه کسی مسئول صدور این قرار است.

دادستان: فرمانده تصمیم گیری در دادسرا

همانطور که از متن ماده ۷۹ هم مشخص بود، مقام اصلی و صلاحیت دار برای صدور قرار ترک تعقیب، دادستان است. در سیستم قضایی ما، دادستان نقش مهمی در نظارت بر تحقیقات مقدماتی و تصمیم گیری های نهایی در دادسرا دارد. بازپرس کار تحقیق و جمع آوری ادله را انجام می دهد، اما تصمیمات مهمی مثل صدور کیفرخواست، قرار منع تعقیب یا همین قرار ترک تعقیب، با دادستان است. پس وقتی شاکی درخواست ترک تعقیب می دهد، بازپرس پرونده را به دادستان می فرستد و اگر شرایط قانونی رعایت شده باشد، دادستان قرار ترک تعقیب را صادر می کند.

قرار ترک تعقیب در دادگاه کیفری (استثنائات): وقتی قاضی دست به کار می شود

حالت عمومی این است که قرار ترک تعقیب در دادسرا و توسط دادستان صادر می شود. اما همیشه که قانون از یک مسیر مستقیم نمی رود! یک سری استثنائات هم وجود دارد. در بعضی موارد خاص، قانونگذار رسیدگی و انجام تحقیقات مقدماتی را مستقیماً در صلاحیت دادگاه قرار داده است. مثلاً در برخی جرایم منافی عفت یا جرایم خاص دیگری که تشخیص صلاحیت با قانون است. در این موارد، چون پرونده اصلاً به دادسرا نمی رود و تحقیقات در خود دادگاه انجام می شود، همان قاضی دادگاه که وظیفه رسیدگی و تحقیق را بر عهده دارد، اگر شاکی درخواست ترک تعقیب بدهد و شرایط قانونی هم فراهم باشد، می تواند این قرار را صادر کند. پس این یک استثناء است و نباید آن را به همه پرونده ها تعمیم داد.

مراحل عملی صدور قرار ترک تعقیب (گام به گام)

فهمیدن قانون خوب است، اما مهم تر این است که بدانیم در عمل چه اتفاقی می افتد و ما باید چه کارهایی انجام دهیم. صدور قرار ترک تعقیب هم مراحل خودش را دارد که با هم مرور می کنیم:

1. شکایت شاکی و ارجاع به دادسرا: داستان از اینجا شروع می شود. شما به عنوان شاکی، شکایت خود را ثبت می کنید و پرونده به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی دادسرا ارجاع می شود.
2. آغاز تحقیقات مقدماتی: دادیار یا بازپرس شروع به تحقیق می کند. این شامل احضار متهم، اخذ اظهارات، جمع آوری مدارک و هر کاری است که برای روشن شدن ماجرا لازم است.
3. ارائه درخواست ترک تعقیب توسط شاکی: در همین مرحله تحقیقات مقدماتی و قبل از صدور کیفرخواست، شما به عنوان شاکی باید درخواست ترک تعقیب خود را ارائه دهید. این درخواست بهتر است کتبی باشد و در دفتر شعبه ای که پرونده تان در آن است، ثبت شود. می توانید دلیل درخواستتان را هم بنویسید (مثلاً توافق با متهم، بخشش، یا هر دلیل دیگری).
4. بررسی شرایط توسط مرجع قضایی: بازپرس یا دادیار پرونده را بررسی می کند تا مطمئن شود که:
   • جرم مورد شکایت، قابل گذشت است.
   • هنوز کیفرخواست صادر نشده است.
   • این اولین باری است که شاکی چنین درخواستی می دهد.
5. ارسال پرونده به دادستان (در اکثر موارد): اگر همه چیز طبق قانون باشد، بازپرس یا دادیار پرونده را همراه با نظر خودش، برای تصمیم گیری نهایی به دادستان ارسال می کند.
6. صدور قرار ترک تعقیب توسط دادستان: دادستان با بررسی پرونده و احراز شرایط، قرار ترک تعقیب را صادر می کند. (در موارد استثنایی که قبلاً گفتیم، قاضی دادگاه این کار را انجام می دهد.)
7. ابلاغ قرار به شاکی و متهم: این قرار به صورت رسمی به شما (شاکی) و متهم ابلاغ می شود. از تاریخ ابلاغ است که مهلت یک ساله برای درخواست تعقیب مجدد شروع می شود.

آثار حقوقی و پیامدهای قرار ترک تعقیب

خب، وقتی که قرار ترک تعقیب صادر شد، چه اتفاقی می افتد؟ این قرار برای شاکی، متهم و خود پرونده چه پیامدهایی دارد؟

برای متهم: یک نفس راحت، اما موقتی

• توقف موقت پیگیری کیفری: اولین و مهم ترین اثر این است که تعقیب متهم فعلاً متوقف می شود. یعنی دیگر قرار نیست فعلاً احضاریه ای برایش بیاید، یا تحقیقاتی از او صورت بگیرد.
• عدم ورود سابقه کیفری در این مرحله: چون کیفرخواست صادر نشده و پرونده به دادگاه نرفته، هیچ سابقه کیفری در این مرحله برای متهم ثبت نمی شود. این نکته برای متهم خیلی مهم است.
• آزادی از بازداشت (در صورت وجود): اگر متهم به خاطر این پرونده در بازداشت بوده، با صدور قرار ترک تعقیب، آزاد می شود.

برای شاکی: حق برگشت محفوظ است

• حفظ حق تعقیب مجدد (موقتی): شما به عنوان شاکی، هنوز حق دارید در آینده (در مهلت یک ساله) پرونده را دوباره فعال کنید. این یعنی دستتان کاملاً بسته نشده است.
• نکات مربوط به حقوق خصوصی و جبران خسارت: یادتان باشد قرار ترک تعقیب فقط تعقیب کیفری را متوقف می کند. اگر شما خسارتی دیده اید و می خواهید جبران شود، باید از راه های حقوقی دیگر پیگیر باشید. گذشت یا ترک تعقیب در پرونده کیفری، همیشه به معنای از دست دادن حق جبران خسارت نیست، مگر اینکه صریحاً توافق کرده باشید.

برای پرونده قضایی: بایگانی تا اطلاع ثانوی

• بایگانی موقت پرونده: پرونده فعلاً به صورت موقت بایگانی می شود و از چرخه فعال رسیدگی خارج می گردد.
• عدم صدور کیفرخواست و جلوگیری از ارجاع به دادگاه: مهم ترین اتفاق این است که پرونده به دادگاه فرستاده نمی شود و محاکمه ای برگزار نخواهد شد، مگر اینکه شاکی دوباره درخواست تعقیب مجدد کند.

حق تعقیب مجدد پس از صدور قرار ترک تعقیب

همانطور که قبلاً هم بارها اشاره شد، یکی از ویژگی های بارز ماده مربوط به ترک تعقیب، موقتی بودن این قرار است. یعنی شاکی حق دارد دوباره برگردد و پرونده را فعال کند. اما این حق هم مثل خیلی از حقوق دیگر، شرایط و محدودیت های خودش را دارد.

شرایط و مهلت قانونی: یک بار و یک سال

از متن ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری به وضوح مشخص است که شاکی فقط و فقط یک بار می تواند بعد از صدور قرار ترک تعقیب، دوباره پرونده را فعال کند. این یعنی اگر شما یک بار درخواست ترک تعقیب دادید و بعد پشیمان شدید و دوباره پرونده را به جریان انداختید، دیگر نمی توانید برای بار دوم دوباره درخواست ترک تعقیب بدهید. همچنین، این حق تعقیب مجدد فقط تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب برقرار است. یعنی شما ۱۲ ماه وقت دارید تا اگر نظرتان عوض شد، پرونده را دوباره روی میز دادسرا بگذارید. این یک سال از زمانی شروع می شود که قرار ترک تعقیب به شما ابلاغ شده باشد.

نحوه درخواست تعقیب مجدد: کار سخت و پیچیده ای نیست!

اگر بعد از صدور قرار ترک تعقیب و در مهلت قانونی یک ساله، پشیمان شدید و خواستید پرونده را دوباره فعال کنید، کار سختی پیش رو ندارید. کافی است به شعبه ای که پرونده تان در آن رسیدگی می شد (یا به دادسرای مربوطه) مراجعه کنید و یک درخواست کتبی مبنی بر درخواست تعقیب مجدد متهم ارائه دهید. در این درخواست باید به شماره پرونده قبلی، تاریخ صدور قرار ترک تعقیب و خواسته جدیدتان اشاره کنید. لازم نیست دلیل خاصی برای پشیمانی تان بیاورید، همین که در مهلت و برای بار اول درخواست بدهید کافی است.

آثار درخواست تعقیب مجدد: چرخ های پرونده دوباره به حرکت درمی آیند

وقتی شما درخواست تعقیب مجدد می دهید، عملاً پرونده از حالت بایگانی موقت خارج می شود. دادسرا دوباره تحقیقات را از سر می گیرد و درست مثل اول کار، به بررسی پرونده و ادله می پردازد. این بار، دیگر امکان صدور مجدد قرار ترک تعقیب توسط شما وجود ندارد و پرونده مسیر عادی خودش را طی می کند که در نهایت منجر به صدور کیفرخواست (در صورت وجود دلایل کافی) و ارسال به دادگاه، یا صدور قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب خواهد شد.

پیامد عدم درخواست در مهلت مقرر: حق شما ساقط می شود

اگر شما در آن مهلت یک ساله، به هر دلیلی درخواست تعقیب مجدد را مطرح نکنید، دیگر حق تعقیب مجدد شما از بین می رود و پرونده برای همیشه مختومه می شود. در این حالت، عملاً قرار ترک تعقیب به یک قرار نهایی تبدیل شده و دیگر راهی برای پیگیری کیفری متهم از آن بابت وجود ندارد. پس حواستان به تاریخ ها باشد!

انتقادات، چالش ها و رویه های قضایی مرتبط با ماده ۷۹

هیچ قانونی بی نقص نیست، حتی همین ماده مربوط به ترک تعقیب! حقوقدان ها و کارشناسان هم همیشه نظرات و انتقاداتی به قوانین دارند. ماده ۷۹ هم از این قاعده مستثنی نیست.

ایرادات وارده بر ماده از منظر دکترین حقوقی: آیا قانون ناقص است؟

بعضی از حقوقدان ها به این ماده انتقاداتی وارد کرده اند. یکی از مهم ترین این انتقادات این است که صدور قرار ترک تعقیب با درخواست شاکی، ممکن است با اصل قانونی بودن تعقیب منافات داشته باشد. اصل قانونی بودن تعقیب یعنی وقتی جرمی اتفاق افتاده و دلایل کافی برای آن وجود دارد، دادستان مکلف به تعقیب متهم است و نمی تواند از این وظیفه شانه خالی کند. اما این ماده به شاکی اجازه می دهد که تعقیب را موقتاً متوقف کند. برخی معتقدند که این موضوع می تواند به سوءاستفاده های احتمالی هم منجر شود؛ مثلاً شاکی از این حق به عنوان اهرمی برای باج گیری یا فشار بر متهم استفاده کند. البته، مدافعان این ماده هم می گویند که این یک راهکار منعطف و کاربردی است که به شاکی اختیار بیشتری در مدیریت پرونده اش می دهد، خصوصاً در جرایم سبک تر و قابل گذشت.

رویه های قضایی: تفسیر قانون در عمل

در عمل، ممکن است همیشه تفسیر قانون ساده نباشد. گاهی اوقات ابهاماتی در نحوه اجرای یک ماده پیش می آید که دیوان عالی کشور با صدور آرای وحدت رویه سعی در رفع آنها دارد. این آرا برای همه دادگاه ها لازم الاتباع هستند. در مورد ماده ۷۹ هم آرای مختلفی صادر شده که به ابهاماتی مثل نحوه محاسبه مهلت یک ساله، یا موارد استثنایی صدور این قرار در دادگاه ها پرداخته اند. البته، دسترسی به همه این آرا برای عموم مردم دشوار است و نیاز به مشاوره با وکیل متخصص دارد.

چالش های عملی: از کاغذ تا واقعیت

در عمل، صدور و اجرای قرار ترک تعقیب ممکن است با چالش هایی روبرو باشد. مثلاً گاهی شاکی درخواست ترک تعقیب می دهد، اما در عمل و بعد از مدتی از متهم خبری نیست و نمی تواند خسارتش را جبران کند. یا اینکه ابلاغ قرار ترک تعقیب به متهم ممکن است زمان بر باشد. همچنین، برخی اوقات شاکی بدون اینکه از حقوق خود (مثل حق تعقیب مجدد) اطلاع کافی داشته باشد، درخواست ترک تعقیب می دهد و بعداً پشیمان می شود که دیگر دیر شده است. اینها همه نشان می دهد که آگاهی از جزئیات این قرار چقدر مهم است.

پیشنهادات اصلاحی (در صورت لزوم): شاید بهتر شود!

برخی کارشناسان حقوقی پیشنهاداتی برای بهبود ماده ۷۹ ارائه کرده اند. مثلاً پیشنهاد شده که برای جلوگیری از سوءاستفاده، شرایط سخت گیرانه تری برای درخواست ترک تعقیب یا تعقیب مجدد گذاشته شود، یا اینکه مهلت یک ساله برای درخواست تعقیب مجدد، بسته به نوع جرم، قابل تغییر باشد. البته اینها صرفاً پیشنهاداتی هستند که ممکن است در آینده مورد توجه قانونگذار قرار بگیرند یا نگیرند.

نمونه تقاضانامه/درخواست صدور قرار ترک تعقیب

خب، تا اینجا کلی حرف زدیم و از جزئیات ماده مربوط به ترک تعقیب سر درآوردیم. حالا وقتش رسیده که ببینیم اگر خواستید این درخواست را به صورت کتبی ارائه کنید، چطور باید بنویسید. یک نمونه تقاضانامه برایتان آورده ام که می توانید از آن ایده بگیرید.

متن کامل و فرمت بندی شده یک نمونه درخواست استاندارد

برای تنظیم این درخواست، حتماً دقت کنید که اطلاعات مهم مثل مشخصات خودتان، شماره پرونده و دقیقاً خواسته شما به وضوح ذکر شود.

به نام خدا

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

باسلام و احترام،

موضوع: تقاضای صدور قرار ترک تعقیب متهم

اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی] و شماره پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده] که در شعبه [شماره شعبه] آن دادسرای محترم، در خصوص اتهام [نوع جرم، مثلاً: توهین و افترا] علیه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متهم] در حال رسیدگی می باشد، بدینوسیله مراتب درخواست خود را مبنی بر صدور قرار ترک تعقیب متهم، به استناد ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری، به آن مقام محترم اعلام می دارم.

با توجه به اینکه جرم مورد شکایت اینجانب، جزو جرایم قابل گذشت محسوب می گردد و پرونده نیز کماکان در مرحله تحقیقات مقدماتی قرار دارد و تاکنون کیفرخواستی در خصوص آن صادر نگردیده است، لذا با استفاده از حق قانونی خود، تقاضای صدور قرار ترک تعقیب را دارم.

پیشاپیش از بذل توجه و دستورات مقتضی آن مقام محترم کمال تشکر را دارم.

با احترام مجدد،

نام و نام خانوادگی شاکی: [نام و نام خانوادگی شما]

امضاء:

تاریخ: [تاریخ روز]

نکات مهم در تنظیم درخواست: اشتباه نکنید!

• مشخصات کامل: حتماً مشخصات خودتان و متهم را (اگر می دانید) کامل و دقیق بنویسید.
• شماره پرونده: این مهم ترین چیز است. شماره کلاسه پرونده تان را که در ابلاغیه ها یا برگه های شکواییه هست، دقیقاً بنویسید تا پرونده اشتباه نشود.
• نوع جرم: به نوع جرمی که شکایت کرده اید، اشاره کنید.
• استناد به قانون: حتماً به ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کنید.
• وضعیت پرونده: ذکر کنید که پرونده در مرحله تحقیقات مقدماتی است و کیفرخواست صادر نشده.
• علت درخواست (اختیاری): اگر دلیل خاصی برای درخواستتان دارید (مثل توافق یا مصالحه)، می توانید به طور مختصر به آن اشاره کنید، اما الزامی نیست.

یک فایل قابل دانلود نمونه تقاضانامه (به صورت Word یا PDF) می تواند کارتان را خیلی راحت کند. معمولاً وب سایت های حقوقی معتبر این فایل ها را در اختیار کاربرانشان می گذارند.

نتیجه گیری

دیدید که دنیای حقوقی، حتی با یک ماده مربوط به ترک تعقیب چقدر می تواند پر از جزئیات و ظرایف باشد. ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری با همه پیچیدگی هایش، یک ابزار قدرتمند در دست شاکی است که به او این امکان را می دهد تا در جرایم قابل گذشت و قبل از صدور کیفرخواست، مسیر پرونده را برای مدتی تغییر دهد و حتی در آینده، دوباره آن را فعال کند. این قرار به شما قدرت مانور می دهد، اما شرطش این است که هوشمندانه و با آگاهی از همه جوانب از آن استفاده کنید.

پس، اگر زمانی درگیر پرونده ای شبیه به این شدید، یادتان باشد که:

• اول از همه، جرم باید قابل گذشت باشد.
• دوم، فقط شما (شاکی) می توانید درخواست دهید و زمانش هم قبل از صدور کیفرخواست است.
• سوم، حق تعقیب مجددتان را دارید، اما فقط یک بار و تا یک سال از تاریخ صدور قرار.

همیشه، در هر مرحله از پرونده های حقوقی و کیفری، توصیه می شود که حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید. وکیل می تواند بهترین راهنما برای شما باشد تا از حقوق خود آگاه شوید، بهترین تصمیم را بگیرید و از فرصت هایی که قانون به شما داده، به بهترین شکل استفاده کنید. یادتان باشد، آگاهی و اطلاعات درست، بزرگترین سلاح شما در راهروهای دادگستری است.