تعداد سکه مهریه از نظر قانون

خیلی ها فکر می کنند قانون برای تعداد سکه های مهریه سقف مشخصی گذاشته، اما واقعیت اینه که قانون برای تعیین تعداد سکه محدودیتی قائل نشده. اما برای اجرای مهریه، داستان فرق می کنه و اینجا بحث ۱۱۰ سکه بهار آزادی مهم میشه. این مقاله بهتون کمک می کنه تا فرق این دو تا رو بفهمید و بدونید داستان اون «قانون ۱۴ سکه» که این روزها زیاد اسمش میاد، چیه و الان وضعیت مهریه تو قانون ما چجوریه.

مهریه از اون موضوعاتیه که تو زندگی مشترک خیلی اهمیت داره و هم برای خانم ها که حقشون هست و هم برای آقایون که باید اون رو بپردازند، کلی سوال و ابهام ایجاد می کنه. گاهی وقتا اطلاعات ناقص یا اشتباه، باعث دردسرهای بزرگی میشه. مثلاً همین شایعه ها درباره قانون ۱۴ سکه مهریه که خیلی ها رو نگران کرده. اینجا می خوایم همه چیز رو شفاف و خودمونی براتون بگیم تا هیچ ابهامی نمونه و با چشم باز، هم به ازدواج فکر کنید، هم اگه درگیر مسائل مهریه هستید، راه درست رو بشناسید.

مهریه چیه اصلا؟ بیایم ببینیم قانون چی میگه

قبل از اینکه بریم سراغ تعداد و سقف و اینجور چیزا، بهتره اول بفهمیم اصلاً مهریه از نظر قانون ما چیه و چه ماهیتی داره. مهریه یه جور حق مالیه که از همون لحظه ای که عقد ازدواج بین زن و مرد خونده میشه، زن مالک اون میشه. یعنی چی؟ یعنی نه وابسته به زندگی مشترکه، نه وابسته به رابطه خاصی. همین که شما خانم و آقا پای سفره عقد بله رو گفتین، مهریه همون لحظه میشه حق خانم.

تعریف مهریه و پایه های حقوقیش

تو قانون مدنی ما، خصوصاً تو ماده ۱۰۷۸، اومده که هر چیزی که بشه مالک اون شد و بشه اونو به کسی داد و گرفت، می تونه مهریه باشه. یعنی مهریه فقط سکه نیست. می تونه خونه باشه، ماشین باشه، پول نقد باشه، حتی یه شی قیمتی یا هر چیز دیگه ای که ارزش مالی داشته باشه و بشه مالک اون شد. مهم اینه که از نظر شرعی و قانونی، مالیت داشته باشه و قابل تملک باشه. مرد هم از لحظه عقد، مدیون این مال به زن میشه و باید اون رو پرداخت کنه.

انواع مهریه: مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالمتعه

مهریه تو قانون ما چند نوع داره که دونستنشون خالی از لطف نیست:

1. مهرالمسمی: این همون مهریه ای هست که زن و مرد قبل یا موقع عقد ازدواج، با هم توافق می کنن و تعداد یا مقدارش رو مشخص می کنن. مثلاً می گن ۵۰۰ سکه بهار آزادی یا یه قطعه زمین. این رایج ترین نوع مهریه هست و تو سند ازدواج هم ثبت میشه.
2. مهرالمثل: حالا فرض کنید زن و مرد موقع عقد دائم، اصلاً مهریه ای مشخص نکردن یا مثلاً مهریه ای که تعیین کردن، از نظر قانونی مشکل داره و باطل شده. اینجا اگه زن و مرد بعد از نزدیکی، بخوان از هم جدا بشن و مهریه رو مشخص کنن، دادگاه میاد با توجه به وضعیت و جایگاه اجتماعی خانم، وضعیت خانوادگیش، تحصیلاتش و هر چیزی که عرف و فرهنگ جامعه رو مشخص می کنه، یه مهریه رو براش تعیین می کنه. این میشه مهرالمثل.
3. مهرالمتعه: این نوع مهریه بیشتر برای عقد موقت یا همون صیغه کاربرد داره. اینجا هم اگه مهریه ای موقع عقد تعیین نشده باشه و مرد قبل از نزدیکی با زن، اونو طلاق بده، دادگاه میاد با توجه به وضعیت مالی مرد، یه مبلغی رو به عنوان مهریه تعیین می کنه تا به زن پرداخت بشه.

فرق «عندالمطالبه» و «عندالاستطاعه» چیه؟

این دو تا کلمه خیلی مهمن و کلی فرق تو روند مطالبه مهریه ایجاد می کنن. موقع عقد تو سند ازدواج شما مشخص میشه که مهریه عندالمطالبه هست یا عندالاستطاعه:

• مهریه عندالمطالبه: این یعنی خانم هر وقت که دلش بخواد، می تونه مهریه اش رو از آقا بخواد و مرد هم موظفه بلافاصله پرداختش کنه. اینجا دیگه توان مالی مرد ملاک نیست. یعنی آقا حتی اگه پول هم نداشته باشه، بازم زن می تونه مهریه اش رو مطالبه کنه و اون آقا باید یه جوری خودش رو برسونه. اگر مرد نتونه مهریه رو پرداخت کنه، زن می تونه درخواست توقیف اموالش رو بده یا حتی تو شرایط خاصی، درخواست حکم جلب مرد رو بکنه. خیلی از مهریه ها به همین صورته.
• مهریه عندالاستطاعه: تو این حالت، زن فقط وقتی می تونه مهریه اش رو مطالبه کنه که ثابت کنه مرد توانایی پرداخت اون رو داره. یعنی بار اثبات توانایی مالی مرد، میفته روی دوش زن. اگه زن نتونه ثابت کنه مرد پولداره و می تونه مهریه رو بده، نمی تونه مهریه اش رو بگیره. این نوع مهریه کمتر رایجه و معمولاً تو سند ازدواج، مهریه ها رو عندالمطالبه ثبت می کنن. پس حواستون باشه که این قید موقع عقد، چه فرقی تو آینده تون ایجاد می کنه.

سقف مهریه و اون ۱۱۰ سکه معروف

حالا رسیدیم به قسمت اصلی بحث، یعنی سقف و تعداد سکه های مهریه. اینجا خیلی ابهامات هست و خیلی ها فکر می کنن کلاً قانون گفته شما فقط تا فلان تعداد سکه می تونید مهریه بگیرید، اما اینطور نیست.

آیا قانون برای تعداد مهریه سقف گذاشته؟

نه، قانون سقف مشخصی برای تعیین تعداد سکه مهریه نذاشته. یعنی شما می تونی هزار سکه، ده هزار سکه یا هر تعداد دیگه ای که با همسرتون توافق می کنید، مهریه تعیین کنید. هیچ جا تو قانون ما گفته نشده که مثلاً بیشتر از ۲۰۰ سکه باطل هست یا قابل قبول نیست. پس تا اینجاش خیالتون راحت باشه که می تونید هر تعداد سکه ای رو به عنوان مهریه مشخص کنید.

خیلی مهمه که بدونیم قانون برای تعیین تعداد مهریه محدودیتی قائل نشده، اما برای اجرای اون، داستان کمی فرق می کنه.

۱۱۰ سکه بهار آزادی، خط قرمز قانونی

پس اگه سقف برای تعیین مهریه نیست، چرا همه از ۱۱۰ سکه حرف می زنن؟ اینجا بحث می ره سراغ ضمانت اجرای مهریه. ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده یه نکته خیلی مهم داره: میگه برای مهریه هایی که تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی (یا معادل اون) باشن، زن می تونه از ضمانت های قانونی قوی تری استفاده کنه.

• حقوق زن: اگه مهریه تا ۱۱۰ سکه باشه و مرد اون رو نپردازه، زن می تونه درخواست توقیف اموال مرد رو بده. یعنی دادگاه یا اداره ثبت، هر مالی که از مرد پیدا کنه (مثل حساب بانکی، ماشین، خونه و …) رو توقیف می کنه تا مهریه پرداخت بشه. تازه، تو این شرایط، اگه مرد هیچ مالی هم نداشته باشه و نتونه مهریه رو پرداخت کنه، ممکنه حکم جلبش صادر بشه و به زندان بیفته.
• نحوه اقدام: برای مطالبه این بخش از مهریه، خانم می تونه هم به دادگاه خانواده مراجعه کنه و هم به اداره اجرای ثبت اسناد. هر کدوم مزایا و معایب خاص خودشون رو دارن که جلوتر بیشتر در موردش حرف می زنیم.

مهریه های بالای ۱۱۰ سکه؛ داستان چی میشه؟

خب، اگه مهریه زنی مثلاً ۳۰۰ سکه باشه، چه اتفاقی میفته؟ آیا فقط می تونه ۱۱۰ سکه رو بگیره؟ جواب اینه: نه! زن می تونه تمام مهریه اش رو مطالبه کنه. یعنی اون ۳۰۰ سکه حق اونه و مرد باید اون رو بپردازه. اما فرق ماجرا اینجاست:

• تفاوت در ضمانت اجرا: برای اون ۱۱۰ سکه اول، زن می تونه درخواست توقیف اموال و حکم جلب مرد رو بده. اما برای مابقی مهریه (یعنی در این مثال، ۱۹۰ سکه باقی مانده)، دیگه امکان صدور حکم جلب وجود نداره.
• نقش توان مالی مرد: برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، دادگاه به توان مالی مرد نگاه می کنه. یعنی اگه مرد مال و اموالی داشته باشه که بشه از اونها مهریه رو پرداخت کرد، زن می تونه اون مازاد رو هم بگیره. اما اگه مرد هیچ مالی نداشته باشه یا نتونه توان مالیش رو ثابت کنه، برای اون مازاد بر ۱۱۰ سکه، دیگه امکان جلب و زندان کردنش وجود نداره. معمولاً این بخش از مهریه به صورت تقسیط و با توجه به درآمد مرد پرداخت میشه.

پس حواستون باشه، قانون مهریه رو محدود نکرده، بلکه فقط برای ۱۱۰ سکه اول، یه ضمانت اجرایی قوی تر (مثل حکم جلب) در نظر گرفته تا حقوق زن زودتر و راحت تر محقق بشه.

اون «قانون ۱۴ سکه» که همه میگن، واقعیت داره؟

این یکی از پربحث ترین و شاید پرابهام ترین موضوعات این روزهاست. خیلی ها نگرانن یا خوشحالن که «قانون ۱۴ سکه» تصویب شده و دیگه فقط ۱۴ سکه رو میشه گرفت. اما بیایید با هم حقیقت رو روشن کنیم.

طرحه، نه قانون! شفاف سازی ابهامات

ببینید، تا همین لحظه که داریم با هم صحبت می کنیم، اون چیزی که به عنوان «قانون ۱۴ سکه» مطرح میشه، فقط یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامیه. یعنی چی؟ یعنی هنوز به تصویب نهایی نرسیده، شورای نگهبان تاییدش نکرده و به قانون تبدیل نشده. پس در حال حاضر اجرایی نیست و نباید بابتش نگران یا هیجان زده باشید. فعلاً همچنان قوانین قبلی، یعنی همون موضوع ۱۱۰ سکه، پابرجاست.

این طرح پیشنهاد شده تا شاید بتونه یه سری مشکلات رو حل کنه، مثلاً تعداد زندانیان مهریه رو کم کنه یا یه سری معافیت های مالیاتی ایجاد کنه. اما تا وقتی که به مرحله تصویب نهایی نرسه و رسماً ابلاغ نشه، هیچ اعتباری نداره. پس اگر جایی شنیدید که «قانون ۱۴ سکه تصویب شد»، بدونید که هنوز خبر رسمی و قطعی در این مورد وجود نداره و این فقط یک طرح یا پیش نویس هست.

• وضعیت فعلی: همچنان ۱۱۰ سکه بهار آزادی، مبنای ضمانت اجرایی مهریه (شامل حکم جلب) هست.
• عطف به ماسبق شدن: فرض کنیم این طرح بالاخره به قانون تبدیل شد. سوال اینه که آیا برای کسایی که قبلاً ازدواج کردن و مهریه شون بیشتر از ۱۴ سکه هست هم اعمال میشه؟ معمولاً قوانین جدید، مگر تو موارد خاص و به صراحت، به گذشته برنمی گردن. یعنی احتمالاً اگه تصویب هم بشه، فقط برای عقد های جدید اعمال میشه و مهریه های قبلی با همون قانون قبلی (۱۱۰ سکه) جلو میرن. البته این هم باز حدسه و باید دید قانونگذار اگه تصویب کرد، دقیقاً چه چیزی رو در نظر می گیره.

از مطالبه تا پرداخت: مراحل و نکات کاربردی

حالا که فهمیدیم مهریه چیه و سقفش چطوریه، بیایید ببینیم اگه خدای نکرده کار به مطالبه مهریه بکشه، چطور باید این کار رو انجام داد و چه نکات دیگه ای رو باید دونست.

چطور مهریه رو بگیریم؟ دادگاه یا ثبت اسناد؟

برای مطالبه مهریه دو تا راه اصلی وجود داره:

1. مراجعه به دادگاه خانواده: این رایج ترین راهه. خانم می تونه با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه مهریه بده. مراحلش اینه که اول باید دادخواست رو تنظیم کنه، مدارک لازم (مثل سند ازدواج) رو ضمیمه کنه و به دادگاه تقدیم کنه. دادگاه هم با توجه به شرایط و مهریه، حکم صادر می کنه. مزیت این راه اینه که می تونید همزمان بقیه حقوق مثل نفقه و اجرت المثل رو هم مطالبه کنید.
2. مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد: این راه معمولاً سریع تره، اما یه سری محدودیت ها هم داره. خانم می تونه با مراجعه به اداره ثبت اسناد، درخواست صدور اجراییه برای مهریه اش رو بده. مزیت اصلی این روش سرعت بالاشه، چون دیگه درگیر پیچیدگی های دادگاه نمیشید. اما عیبش اینه که اولش باید یه سری هزینه ها (مثل نیم عشر اجرایی) رو بپردازید و اگه مهریه شما ملکی باشه یا بخواید از اموال خاصی مطالبه کنید، ممکنه دردسرهای خودش رو داشته باشه. همچنین برای مهریه های بالای ۱۱۰ سکه، این روش ممکنه محدودیت هایی تو ضمانت اجرا (مثلاً حکم جلب) داشته باشه.

تو هر دو روش، بعد از اینکه مهریه به صورت قانونی تایید شد، اگه مرد پرداخت نکنه، میشه اموالش رو توقیف کرد. و اگه مهریه تا ۱۱۰ سکه باشه و مرد هیچ مالی نداشته باشه، داستان حکم جلب پیش میاد.

دادخواست اعسار: وقتی مرد توان پرداخت نداره

اگه مردی مهریه به عهده اش باشه ولی واقعاً نتونه اون رو یکجا پرداخت کنه، قانون بهش یه راه حل داده به اسم دادخواست اعسار. اعسار یعنی ناتوانی مالی. تو این دادخواست، مرد به دادگاه میگه که من توان پرداخت یکجای مهریه رو ندارم و از دادگاه می خواد که مهریه رو براش تقسیط کنه.

• شرایط: مرد باید به دادگاه ثابت کنه که واقعاً توان مالی نداره. این اثبات با ارائه مدارک مالی، لیست اموال، شهادت شهود و… انجام میشه.
• نقش دادگاه: دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، میزان اقساط رو تعیین می کنه. مثلاً میگه هر چند ماه یه سکه یا هر ماه مبلغ مشخصی پول.
• عواقب عدم پرداخت اقساط: اگه مرد بعد از تقسیط، اقساط رو نپردازه، زن دوباره می تونه ازش شکایت کنه و حتی اگه مهریه تا ۱۱۰ سکه باشه، دوباره درخواست حکم جلب مرد رو بده. این نشون میده که حتی با تقسیط هم، پرداخت مهریه یه تعهد جدیه.

محاسبه مهریه به نرخ روز: سکه یا پول؟

یه سوالی که زیاد پرسیده میشه اینه که اگه مهریه پول نقد باشه (مثلاً ۱۰۰ میلیون تومان در سال ۱۳۸۰)، الان باید چقدر پرداخت بشه؟ اینجا دیگه پای شاخص بانک مرکزی وسط میاد. اگه مهریه به صورت پول رایج کشور باشه، دادگاه میاد با استفاده از شاخص سالانه قیمت ها که بانک مرکزی اعلام می کنه، ارزش اون پول رو به نرخ روز محاسبه می کنه و مرد باید اون مبلغ تعدیل شده رو پرداخت کنه.

اما برای سکه بهار آزادی، داستان فرق می کنه. سکه خودش ارزش ذاتی داره و قیمتش هر روز بالا و پایین میشه. پس اگه مهریه سکه باشه، دیگه نرخ روز براش حساب نمی کنن و همون تعداد سکه رو باید پرداخت کرد که طبیعتاً با افزایش قیمت سکه، ارزش مهریه هم بالا میره و اینجاست که می بینیم مهریه های قدیمی با تعداد سکه های بالا، امروز به مبالغ خیلی زیاد می رسن.

مالیات مهریه یا حق ثبت مهریه

وقتی ازدواج می کنید و مهریه رو تو دفتر ازدواج ثبت می کنید، باید یه مبلغی به عنوان حق ثبت مهریه بپردازید. این مبلغ یه نوع مالیات نیست، بلکه هزینه خدمات ثبته. این هزینه معمولاً درصدی از ارزش مهریه هست و موقع ثبت عقد دریافت میشه.

تو طرح پیشنهادی ۱۴ سکه که بالاتر در موردش حرف زدیم، یه بندی هم برای معافیت مالیاتی یا معافیت از حق ثبت برای ۱۴ سکه اول پیش بینی شده بود. یعنی اگه اون طرح به قانون تبدیل میشد، زوجین برای ۱۴ سکه اول مهریه، از پرداخت این هزینه معاف میشدن. اما باز هم تاکید می کنیم که این فعلاً فقط یه طرحه و اجرایی نشده.

چند تا سوال مهم و نکته آخر

حالا که حسابی با مهریه آشنا شدیم، بیایید به چند تا سوال رایج دیگه هم نگاهی بندازیم و بعدش یه جمع بندی نهایی داشته باشیم.

آیا مهریه به ورثه میرسه؟

بله، اگه خدای نکرده خانمی که مهریه داره فوت کنه، مهریه اش جزو دارایی هاش محسوب میشه و به ورثه اش میرسه. یعنی ورثه زن (مثل پدر و مادر و فرزندانش) می تونن مهریه رو از مرد مطالبه کنن. سهم هر کس از مهریه هم بر اساس قوانین ارث تعیین میشه. پس مرد باید این تعهد رو حتی نسبت به ورثه همسرش هم پرداخت کنه.

مدت زمان زندان برای مهریه چقدره؟

همونطور که گفتیم، حکم جلب و زندان فقط برای اون ۱۱۰ سکه اول مهریه (در مهریه عندالمطالبه) و در صورتی صادر میشه که مرد توان پرداخت نداشته باشه و اعسارش هم قبول نشه. مدت زمان زندان هم یه چیز ثابت نیست و به تعداد سکه های معوقه و تصمیم قاضی بستگی داره. نکته مهم اینه که هدف از زندان کردن، نه مجازات، بلکه وادار کردن مرد به پرداخت دینه. اگه مرد بعد از زندان هم نتونه پرداخت کنه یا توان مالی نداشته باشه، به مرور زمان با درخواست اعسار و تقسیط، از زندان آزاد میشه.

توصیه های حقوقی برای همه

هم برای اونایی که قصد ازدواج دارن و هم برای کسایی که درگیر مسائل مهریه هستن، چند تا نکته رو فراموش نکنید:

1. آگاهی: قبل از هر تصمیمی، حسابی تحقیق کنید و از قوانین و حقوق خودتون و همسرتون باخبر باشید. این مقاله یه قدم خوبه، اما کافی نیست.
2. مشورت: با یه وکیل متخصص تو زمینه خانواده مشورت کنید. یه وکیل می تونه با توجه به شرایط خاص شما، بهترین راهنمایی رو بهتون بده و از دردسرهای آینده جلوگیری کنه.
3. درک متقابل: تو زندگی مشترک، درک و تفاهم خیلی مهم تر از عدد و رقم های مهریه است. سعی کنید با صحبت و درک همدیگه، بهترین تصمیم ها رو برای آینده تون بگیرید.

به این نکته خیلی مهم دقت کنید: تعیین مهریه یه بحثه و امکان اجرای اون تو دادگاه یه بحث دیگه.

نتیجه گیری

در نهایت، مهریه یکی از حقوق مهم زنه که از همون لحظه عقد به او تعلق می گیره. قانون ما سقفی برای تعداد سکه های مهریه موقع تعیین، نذاشته. یعنی شما می تونید هر تعداد سکه ای رو که با همسرتون توافق می کنید، به عنوان مهریه ثبت کنید.

اما موضوع ضمانت اجرایی مهریه فرق می کنه. بر اساس قوانین فعلی، برای مهریه تا ۱۱۰ سکه بهار آزادی (یا معادل اون)، زن می تونه درخواست توقیف اموال و حتی حکم جلب مرد رو بده. اما برای مهریه هایی که بیشتر از ۱۱۰ سکه باشن، زن همچنان حق مطالبه کل مهریه رو داره، اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه دیگه امکان صدور حکم جلب وجود نداره و پرداخت اون بخش به توان مالی مرد بستگی داره و معمولاً به صورت اقساطی پرداخت میشه.

اون چیزی که این روزها به عنوان قانون ۱۴ سکه مهریه مطرح میشه، فقط یک طرح پیشنهادی تو مجلسه و تا الان به قانون تبدیل نشده و اجرایی نیست. پس فعلاً همون قانون ۱۱۰ سکه پابرجا و معتبره.

یادتون باشه که تو مسائل حقوقی خانواده، به خصوص مهریه، آگاهی و مشورت با متخصصین حقوقی می تونه خیلی بهتون کمک کنه تا بهترین تصمیم ها رو بگیرید و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. ازدواج پایه های محکمی می خواد که مهم ترینش عشق، احترام و درک متقابله، نه فقط اعداد و ارقام.