به اجرا گذاشتن سفته

اگر سفته ای دارید که در موعد مقرر پرداخت نشده، احتمالاً درگیر این سوال هستید که چطور می توانید حق تان را بگیرید. به اجرا گذاشتن سفته یعنی اینکه شما به عنوان دارنده سفته، با طی کردن مراحل قانونی مشخص، بدهکار را مجبور به پرداخت مبلغ سفته کنید. این فرآیند، برخلاف چک، از طریق اداره ثبت اسناد امکان پذیر نیست و باید از مسیر دادگاه دنبال شود تا در نهایت به توقیف اموال بدهکار یا حتی جلب او منجر شود.

حتماً برایتان پیش آمده که در یک معامله، بدهی یا حتی برای ضمانت، پای سفته به میان آمده باشد. سفته، یکی از مهم ترین و قدیمی ترین اسناد تجاری ماست که توی زندگی روزمره و کسب و کارها، حسابی کاربرد دارد. از پرداخت بدهی گرفته تا تضمین حسن انجام کار یا تخلیه ملک، سفته همیشه یک ابزار مالی و حقوقی پرکاربرد بوده است. اما داستان از جایی شروع می شود که بدهکار، در تاریخ سررسید، به تعهدش عمل نمی کند و پرداخت مبلغ سفته به تاخیر می افتد. اینجا است که دغدغه ای بزرگ برای دارنده سفته ایجاد می شود: چطور می توانم پولم را پس بگیرم و حق قانونی ام را زنده کنم؟

خیلی ها فکر می کنند سفته هم مثل چک، راه و روش اجرای آسانی دارد یا حتی می شود از طریق اداره ثبت آن را به اجرا گذاشت. اما این تصور، همیشه درست نیست و سفته قلق های خودش را دارد که اگر آن ها را نشناسید، ممکن است از خیر پولتان بگذرید یا کلی مسیر اشتباه را طی کنید. در این مقاله، قرار است با زبانی خودمانی و گام به گام، تمام پیچ و خم های قانونی به اجرا گذاشتن سفته را با هم بررسی کنیم؛ از اهمیت واخواست کردن سفته که مثل کلید این ماجراست، تا مراحل دادگاهی و در نهایت، توقیف اموال بدهکار. می خواهیم با هم بفهمیم چطور از حق مان دفاع کنیم، مطالبات مان را وصول کنیم و در این مسیر، آگاهانه و با اطلاعات کافی قدم برداریم.

سفته چیست و چرا گاهی کارش به اجرا کشیده می شود؟

ببینید، سفته یک جور سند تجاری است که توی قانون تجارت ما تعریف شده. یک کاغذ مخصوص که روی آن مشخصات خاصی مثل مبلغ، تاریخ سررسید، اسم کسی که قرار است پول را بگیرد (یا اصطلاحاً ذی نفع) و البته مهم تر از همه، امضای صادرکننده سفته، نوشته می شود. در واقع، صادرکننده سفته با امضای این سند، تعهد می کند که در تاریخ مشخص شده یا در صورت مطالبه، مبلغ قید شده را به دارنده سفته پرداخت کند.

سفته انواع مختلفی دارد که بسته به هدف و نحوه صدور، می توانند متفاوت باشند. مثلاً سفته «عندالمطالبه» که یعنی هر وقت دارنده خواست، باید مبلغش پرداخت شود، یا سفته «تاریخ دار» که خب معلوم است، در یک تاریخ معین باید پولش را بدهند. گاهی هم سفته را برای ضمانت می دهند. این سفته های ضمانتی، کاربرد زیادی دارند؛ مثلاً ممکن است یک نفر برای گرفتن وام، برای ضمانت حسن انجام کار در یک شرکت، یا برای تضمین تخلیه ملک در پایان قرارداد اجاره، سفته ای را به عنوان ضمانت به دیگری بدهد. این مدل سفته ها، شرایط خاص خودشان را برای به اجرا گذاشتن دارند که باید حتماً به آن ها توجه کنیم. نکته مهم این است که برای معتبر بودن سفته، باید حتماً به طور صحیح تکمیل شده باشد.

خب، چرا اصلاً کار یک سفته به اجرا گذاشتن می کشد؟ دلیل اصلی اش خیلی ساده است: «عدم پرداخت». یعنی وقتی که صادرکننده سفته در تاریخ سررسید یا وقتی که باید، پولش را پرداخت نمی کند. دلایل این عدم پرداخت هم می تواند متفاوت باشد؛ از مشکلات مالی بدهکار گرفته تا اختلاف نظر بر سر معامله ای که سفته بابت آن صادر شده. در چنین شرایطی، دارنده سفته برای اینکه بتواند حق و حقوقش را مطالبه کند و مبلغ سفته را پس بگیرد، باید دست به دامان قانون و مراجع قضایی شود. هدف اصلی به اجرا گذاشتن سفته هم همین است: وصول مطالبات از طریق مجاری قانونی.

روش های به اجرا گذاشتن سفته: تفاوت سرنوشت ساز با چک

یکی از مهم ترین موضوعاتی که درباره سفته باید بدانیم، روش های قانونی برای اجرای سفته است. اینجا است که تفاوت های اساسی بین سفته و چک خودش را نشان می دهد و دانستن این تفاوت ها می تواند شما را از مسیرهای اشتباه و زمان بر نجات دهد.

آیا به اجرا گذاشتن سفته از طریق اداره ثبت امکان پذیر است؟ (جوابش یک کلمه است: نه!)

صادقانه بگویم، جوابش یک نه بزرگ و قاطع است! این یکی از باورهای غلط و خیلی رایج در جامعه ماست که متاسفانه خیلی ها را به اشتباه می اندازد. برخلاف چک که اگر برگشت بخورد، دارنده می تواند از طریق اجرای ثبت اسناد هم برای وصول مبلغش اقدام کند (و این یک مزیت بزرگ برای چک محسوب می شود)، سفته چنین امکانی را ندارد. ریشه این تفاوت هم برمی گردد به قانون تجارت و قوانین خاص مربوط به هر کدام از این اسناد. چک یک سند لازم الاجرا محسوب می شود که قانون گذار برای تسهیل وصول آن، این امتیاز را در نظر گرفته است، اما سفته این امتیاز را ندارد.

پس لطفاً این باور غلط را از ذهنتان بیرون کنید که برای مطالبه وجه سفته می توانید مستقیماً به اداره ثبت مراجعه کنید. اگر بخواهید سفته را از طریق ثبت به اجرا بگذارید، درخواستتان رد خواهد شد و فقط وقت و انرژی تان را هدر داده اید.

تنها مسیر قانونی: اجرای سفته از طریق مراجع قضایی (دادگاه)

حالا که فهمیدیم راه ثبت، راه سفته نیست، تنها و تنها راه قانونی و مطمئن برای به اجرا گذاشتن سفته، همین مسیری است که در ادامه مفصل درباره اش صحبت می کنیم: یعنی مراجعه به مراجع قضایی و دادگاه. این مسیر شاید در نگاه اول کمی پیچیده یا طولانی به نظر برسد، اما با آگاهی و قدم های درست، کاملاً قابل طی کردن است و در نهایت به شما کمک می کند تا به حقتان برسید. هیچ راه میانبری برای اجرای سفته در دادگاه وجود ندارد و باید صبر و حوصله به خرج دهید.

شرایط قانونی و مقدمات لازم برای به اجرا گذاشتن سفته

حالا که فهمیدیم سفته را باید از طریق دادگاه به اجرا بگذاریم، قبل از اینکه پایتان به دادگاه برسد، یک سری کارهای مقدماتی خیلی مهم هست که باید انجام دهید. اگر این کارها را درست انجام ندهید، ممکن است خیلی از مزایای قانونی تان را از دست بدهید و مسیر وصول مطالباتتان دشوارتر شود.

واخواست سفته: گام اول و حیاتی برای حفظ مزایای تجاری

شاید کلمه واخواست برایتان کمی غریب باشد، اما توی دنیای سفته، واخواست کردن مثل زدن قفل و کلید به یک سند تجاری است. واخواست سفته چیست؟ ساده تر بگویم، وقتی سفته ای در سررسیدش پرداخت نمی شود، شما به عنوان دارنده، باید به صورت رسمی و قانونی، عدم پرداخت را به اطلاع صادرکننده سفته و همه ظهرنویس ها (کسانی که پشت سفته را امضا کرده اند) برسانید. این اطلاع رسانی رسمی و قانونی، همان واخواست است که در یک برگه مخصوص انجام می شود.

چرا واخواست انقدر مهم است؟ چون با واخواست به موقع، سفته شما وصف تجاری اش را حفظ می کند و می توانید از مزایای ویژه ای که قانون تجارت برای اسناد تجاری در نظر گرفته، استفاده کنید. این مزایا شامل موارد زیر است:

• امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ واخواست: این یعنی سود دیرکرد پولتان از همان روزی که واخواست کرده اید محاسبه می شود، نه از روزی که دادخواست داده اید. این موضوع می تواند در مبالغ بالا، تفاوت چشمگیری در میزان طلب شما ایجاد کند.
• حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنین: اگر سفته واخواست شود، می توانید علاوه بر صادرکننده، از کسانی که پشت سفته را امضا کرده اند (ظهرنویس ها) و ضامن ها هم طلبکار باشید. مسئولیت آن ها تضامنی است، یعنی می توانید از هر کدام که خواستید، کل مبلغ را مطالبه کنید. این یک پشتوانه بسیار قوی برای دارنده سفته است.
• امکان درخواست تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی: این خیلی مهم است! تأمین خواسته یعنی می توانید از دادگاه بخواهید قبل از صدور حکم نهایی، اموال بدهکار را توقیف کند تا نتواند آن ها را از دسترس خارج کند. اگر سفته واخواست شده باشد، دیگر نیازی نیست برای این درخواست، مبلغی به عنوان خسارت احتمالی به دادگاه بدهید. این یعنی با خیال راحت تر می توانید جلوی اقدامات بدهکار برای پنهان کردن اموالش را بگیرید.

نحوه و مهلت قانونی واخواست سفته

مهلت واخواست سفته، ۱۰ روز از تاریخ سررسید آن است. یعنی اگر سفته ای در تاریخ ۱ فروردین سررسید شده، شما تا ۱۰ فروردین فرصت دارید آن را واخواست کنید. این مهلت بسیار مهم است و اگر از دستش بدهید، عواقب خودش را دارد که در ادامه توضیح می دهیم. برای انجام واخواست، باید به دفاتر مخصوصی که معمولاً در دادگستری یا با هماهنگی آن فعال هستند مراجعه کنید و برگه های مخصوص واخواست را تکمیل نمایید. این برگه توسط مرجع مربوطه به صادرکننده و ظهرنویسان ابلاغ می شود.

سفته بدون واخواست: از دست رفتن مزایا اما همچنان قابل اجرا!

خب، حالا فرض کنیم به هر دلیلی، شما نتوانسته اید سفته را در مهلت ۱۰ روزه واخواست کنید. آیا همه چیز تمام شده و دیگر نمی توانید پولتان را پس بگیرید؟

نه، نگران نباشید! سفته بدون واخواست هم باز هم قابل اجراست، اما با یک تفاوت بزرگ و اساسی: سفته شما از وصف تجاری خارج شده و تبدیل به یک سند عادی می شود. این یعنی چه؟ یعنی تمام مزایایی که بالاتر گفتیم (مثل امکان رجوع به ظهرنویسان، مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ واخواست، و درخواست تأمین خواسته بدون خسارت احتمالی) را از دست می دهید.

در این حالت، فقط می توانید علیه صادرکننده سفته دعوای حقوقی مطرح کنید و فقط به عنوان یک سند بدهی معمولی (نه یک سند تجاری) به آن استناد کنید. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه هم در صورت صدور حکم، از تاریخ مطالبه قضایی (یعنی تاریخ ثبت دادخواست) محاسبه می شود، نه از تاریخ سررسید سفته.

واخواست به موقع سفته، مثل بیمه نامه ای است که تمام مزایای تجاری سند شما را حفظ می کند و مسیر وصول مطالبات را برایتان هموارتر می سازد. از این گام مهم هرگز غافل نشوید!

مهلت اقامه دعوی مطالبه وجه سفته

بعد از واخواست کردن سفته، شما به عنوان دارنده، یک مهلت مشخص دارید تا دعوای مطالبه وجه سفته را در دادگاه مطرح کنید. این مهلت، یک سال پس از تاریخ واخواست است. اگر در این یک سال دادخواست خود را ثبت کنید، می توانید علیه صادرکننده سفته و همه ظهرنویسان (کسانی که پشت سفته را امضا کرده اند) اقامه دعوی کنید. همانطور که گفتیم، مسئولیت این افراد در برابر شما تضامنی است و هر کدامشان مسئول کل مبلغ هستند.

اما اگر این مهلت یک ساله هم بگذرد، باز هم می توانید علیه صادرکننده سفته (فقط صادرکننده!) اقامه دعوی کنید، اما دیگر حق رجوع به ظهرنویسان را نخواهید داشت و سفته بیشتر شبیه یک سند عادی بدهی عمل می کند. این موضوع نشان می دهد که چقدر اهمیت دارد که در مهلت های قانونی اقدامات لازم را انجام دهید.

سایر شرایط قانونی مهم برای به اجرا گذاشتن سفته

قبل از اینکه وارد فاز دادگاه شویم، چند نکته دیگر را هم باید چک کنید تا مطمئن شوید سفته شما کاملاً معتبر است و از نظر قانونی مشکلی ندارد:

• تکمیل صحیح ارکان سفته: مطمئن شوید که سفته شما تمام مشخصات لازم (مبلغ، تاریخ سررسید، نام گیرنده، و امضا یا مهر صادرکننده) را دارد و به درستی تکمیل شده است. اگر یکی از این ارکان اصلی ناقص باشد، سفته ممکن است به عنوان سند تجاری معتبر شناخته نشود و حتی در دادگاه هم با چالش روبرو شوید.
• اهلیت قانونی طرفین: یعنی صادرکننده سفته باید در زمان صدور، صلاحیت قانونی برای انجام این کار را داشته باشد. مثلاً یک فرد صغیر (زیر ۱۸ سال) یا مجنون (فاقد عقل) نمی تواند به طور قانونی سفته صادر کند. اگر چنین موردی وجود داشته باشد، سفته ممکن است باطل شود.
• عدم جعل یا تحریف: سفته شما باید اصیل باشد و جعل یا دست کاری نشده باشد. هرگونه تغییر در مفاد سفته (مثل مبلغ یا تاریخ) بدون رضایت صادرکننده، می تواند آن را باطل کند و حتی پیگرد کیفری داشته باشد.
• مشروعیت علت صدور: اگرچه سفته یک سند تجاری مستقل است، اما در برخی موارد دادگاه ممکن است علت صدور سفته را بررسی کند. مثلاً اگر سفته بابت یک معامله غیرقانونی صادر شده باشد، ممکن است در دادگاه نتوانید وجه آن را مطالبه کنید.

مراحل عملی به اجرا گذاشتن سفته در دادگاه (راهنمای گام به گام)

حالا که با اهمیت واخواست و مهلت های قانونی آشنا شدیم، وقت آن است که برویم سر اصل مطلب و ببینیم چطور باید سفته را از طریق دادگاه به اجرا بگذاریم. این مسیر کمی طولانی است و جزئیات زیادی دارد، اما با رعایت این مراحل، می توانید به حقتان برسید و مبلغ سفته را وصول کنید.

گام ۱: ثبت نام در سامانه ثنا و آماده سازی مقدماتی

اولین کاری که باید برای هر اقدام قضایی در ایران انجام دهید، ثبت نام در سامانه ثنا است. بدون داشتن حساب ثنا، نمی توانید دادخواست بدهید، ابلاغیه های دادگاه را دریافت کنید یا در جریان پرونده تان قرار بگیرید. پس اگر هنوز در ثنا ثبت نام نکرده اید، سریعاً اقدام کنید. می توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و با ارائه مدارک شناسایی، ثبت نام اولیه را انجام دهید. برای فعال سازی نهایی حساب هم معمولاً نیاز به احراز هویت حضوری (که در همان دفاتر انجام می شود) یا احراز هویت آنلاین از طریق اپلیکیشن های مربوطه است.

گام ۲: جمع آوری و تهیه مدارک لازم (چک لیست کامل)

مثل هر کار اداری و قانونی دیگری، برای به اجرا گذاشتن سفته هم به مدارک مشخصی نیاز دارید. قبل از هر کاری، این لیست را با دقت آماده کنید تا در مراحل بعدی دچار مشکل نشوید:

1. اصل سفته: این مهم ترین مدرک شماست. حتماً اصل سفته را داشته باشید و آن را در جای امن نگهداری کنید. برای ارائه به دادگاه، معمولاً یک کپی برابر اصل شده از سفته نیز لازم است.
2. اصل واخواست نامه (در صورت وجود): اگر سفته را واخواست کرده اید، اصل واخواست نامه (یا کپی برابر اصل آن) را هم نیاز دارید. این مدرک ثابت می کند که شما مراحل قانونی واخواست را به درستی طی کرده اید و از مزایای تجاری سفته برخوردارید.
3. کارت ملی و شناسنامه دارنده سفته: مدارک هویتی شما به عنوان خواهان (شخصی که دعوا را مطرح می کند).
4. مدارک مربوط به ظهرنویسی یا ضمانت (در صورت وجود): اگر سفته ظهرنویس یا ضامن دارد، مدارک مربوط به هویت آن ها (اگر در دسترس باشد) و هرگونه سند یا مدرکی که نشان دهنده مسئولیت آن ها باشد را آماده کنید.
5. وکالت نامه وکیل (در صورت مراجعه توسط وکیل): اگر تصمیم گرفته اید از طریق وکیل اقدام کنید، وکالت نامه معتبر او که به تأیید دادگستری رسیده باشد، ضروری است.
6. سایر اسناد اثباتی (در صورت نیاز): هر سند دیگری که می تواند ادعای شما را تقویت کند، مثلاً قرارداد اصلی که سفته بابت آن صادر شده، رسیدها، یا هرگونه مکاتبه مرتبط با موضوع سفته.

گام ۳: تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه وجه سفته

حالا با مدارک کامل و پس از ثبت نام در سامانه ثنا، نوبت به تنظیم و ثبت دادخواست می رسد.

• مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: این دفاتر در واقع واسطه بین شما و دادگستری هستند و کار ثبت دادخواست های حقوقی را برعهده دارند. کارشناسان آنجا به شما کمک می کنند تا دادخواست مطالبه وجه سفته را به درستی تنظیم و ثبت کنید. همچنین می توانید در سایت قوه قضاییه (بخش سامانه خودکاربری) خودتان اقدام به ثبت دادخواست کنید، اما معمولاً کمک گرفتن از کارشناسان دفاتر خدمات قضایی، به خصوص برای افراد ناآشنا با اصطلاحات حقوقی، توصیه می شود.
• نکات مهم در تنظیم دادخواست:
  یک دادخواست خوب و دقیق، مسیر پرونده شما را هموارتر می کند. حتماً به موارد زیر توجه کنید:
  • ذکر دقیق مبلغ سفته: مبلغی که در سفته قید شده است را به عدد و حروف به طور دقیق در دادخواست بنویسید.
  • مشخصات کامل طرفین: مشخصات کامل و دقیق صادرکننده سفته و سایر بدهکاران (مثل ظهرنویسان) شامل نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و کد پستی را بنویسید. دقت در این قسمت برای ابلاغ صحیح دادخواست بسیار مهم است.
  • دلایل و مستندات: در بخش دلایل و مستندات، به سفته به عنوان دلیل اصلی طلب خود و در صورت وجود، به واخواست نامه اشاره کنید. شماره و تاریخ سفته و واخواست نامه را هم بنویسید.
  • درخواست تأمین خواسته: اگر سفته تان واخواست شده و می خواهید جلوی فرار از دین بدهکار را بگیرید، حتماً درخواست تأمین خواسته را هم در دادخواست قید کنید. این درخواست به دادگاه اجازه می دهد قبل از صدور حکم نهایی، اموال بدهکار را توقیف کند.
  • درخواست مطالبه خسارت تأخیر تأدیه: حتماً در دادخواست، درخواست مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (که از تاریخ واخواست یا تاریخ دادخواست محاسبه می شود) را هم قید کنید.
• مرجع صالح رسیدگی:
  مبلغ سفته تعیین می کند که باید به کدام دادگاه مراجعه کنید:
  • اگر مبلغ سفته تا ۲۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد و پرونده شما در این مرجع بررسی می شود. فرآیند رسیدگی در شورا معمولاً سریع تر است.
  • اگر مبلغ سفته بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، باید به دادگاه حقوقی مراجعه کنید. پرونده های با مبالغ بالاتر در این دادگاه ها رسیدگی می شوند که فرآیندشان ممکن است کمی طولانی تر باشد.

گام ۴: فرآیند رسیدگی در دادگاه

بعد از ثبت دادخواست، پرونده شما وارد مراحل رسیدگی دادگاه می شود. اینجا صبوری و پیگیری نقش مهمی دارد:

• ابلاغ دادخواست به خوانده: دادخواست شما به خوانده (صادرکننده سفته و ظهرنویسان) ابلاغ می شود و او فرصت دارد دفاعیات خود را ارائه کند. این ابلاغ از طریق همان سامانه ثنا انجام می شود. اهمیت ثبت نام در ثنا اینجاست که مطمئن می شوید ابلاغ ها به دستشان می رسد.
• جلسات دادرسی و دفاعیات احتمالی خوانده: دادگاه ممکن است یک یا چند جلسه را برای رسیدگی به پرونده و شنیدن اظهارات طرفین (شما و بدهکار) تشکیل دهد. ممکن است خوانده (بدهکار) دفاعیاتی داشته باشد، مثلاً ادعا کند سفته بابت معامله ای باطل صادر شده، جعلی است، یا مبلغ آن را قبلاً پرداخت کرده. در این جلسات، شما باید بتوانید از طریق مدارک و مستندات، ادعای خود را ثابت کنید و دفاعیات بدهکار را رد کنید.
• صدور رأی بدوی: پس از بررسی های لازم، شنیدن اظهارات و مطالعه مدارک، دادگاه رأی اولیه (بدوی) خود را صادر می کند. اگر حق با شما باشد، حکم به پرداخت وجه سفته به همراه خسارات قانونی صادر می شود.

گام ۵: مرحله اجرای حکم و وصول طلب

رسیدیم به مرحله شیرین وصول طلب! اما این مرحله هم قلق های خودش را دارد و به معنای پایان کار نیست، بلکه شروع مرحله عملی گرفتن پولتان است.

• قطعی شدن حکم (لازم الاجرا شدن): حکم دادگاه بعد از طی مراحل اعتراض (مثل تجدیدنظرخواهی و در صورت نیاز فرجام خواهی) قطعی می شود. تا زمانی که حکم قطعی نشود، نمی توانید آن را به اجرا بگذارید. یعنی بدهکار فرصت دارد تا به رأی دادگاه اعتراض کند و مراحل قانونی را طی کند.
• ارجاع پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری: وقتی حکم قطعی شد، پرونده شما به واحد اجرای احکام دادگستری ارجاع داده می شود. این واحد مسئول اجرای عملی حکم و وصول طلب شماست.
• ابلاغ اجراییه و مهلت ۳۰ روزه: واحد اجرای احکام، یک اجراییه برای بدهکار صادر می کند که در آن به او ۳۰ روز مهلت می دهد تا مبلغ سفته را پرداخت کند. این اجراییه هم به او ابلاغ می شود و اگر در این مهلت پرداخت نکند، مراحل اجرایی آغاز می شود.
• روش های وصول وجه توسط اجرای احکام:
  اگر بدهکار در این مهلت ۳۰ روزه پول را پرداخت نکرد، شما می توانید با مراجعه به واحد اجرای احکام، بخواهید که برای وصول طلب شما اقدامات زیر را انجام دهد:
  • توقیف اموال: شما می توانید اموالی از بدهکار را به اجرای احکام معرفی کنید (مثلاً حساب بانکی در بانک های مختلف، پلاک خودرو، ملک، حقوق و دستمزد از محل کار، سهام، و …) تا توقیف شوند. اجرای احکام هم با استعلام از نهادهای مربوطه (بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک، راهور و …) به دنبال اموال بدهکار می گردد و آن ها را توقیف می کند تا از محل فروش یا برداشت از آن ها، طلب شما پرداخت شود.
  • مستثنیات دین: یادتان باشد که همه اموال بدهکار قابل توقیف نیستند. قانون، یک سری اموال را به عنوان مستثنیات دین شناخته که برای ادامه زندگی بدهکار ضروری هستند و نمی توان آن ها را توقیف کرد (مثلاً منزل مسکونی در حد نیاز، لوازم ضروری زندگی، ابزار کار، و …). اجرای احکام این موارد را لحاظ می کند.
  • دادخواست اعسار: ممکن است بدهکار ادعا کند که معسر است، یعنی توانایی پرداخت بدهی اش را ندارد و دادخواست اعسار بدهد. در این صورت، دادگاه به دادخواست او رسیدگی می کند و اگر اعسارش اثبات شود، ممکن است حکم به پرداخت اقساطی صادر شود و شما باید طبق اقساط، طلب خود را دریافت کنید.
  • حکم جلب: اگر بدهکار با وجود توانایی مالی، از پرداخت بدهی خودداری کند و اموالی هم برای توقیف نداشته باشد یا دادخواست اعسارش رد شود و اقساطش را پرداخت نکند، شما می توانید از دادگاه درخواست حکم جلب او را بدهید. این حکم باعث می شود بدهکار بازداشت شود تا بدهی خود را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد.

چند نکته حقوقی مهم و کلیدی درباره سفته و اجرای آن

توی مسیر به اجرا گذاشتن سفته، دانستن چند نکته حقوقی می تواند حسابی به کارتان بیاید و از دردسرهای احتمالی کم کند. این نکات ریز اما مهم، می توانند تفاوت را در روند پرونده شما رقم بزنند.

• مسئولیت تضامنی صادرکننده و ظهرنویسان: این نکته را بارها گفتیم، اما باز هم تأکید می کنیم که خیلی مهم است. اگر سفته به درستی واخواست شده باشد، صادرکننده و تمام کسانی که پشت سفته را امضا کرده اند (ظهرنویسان)، در برابر دارنده، مسئولیت تضامنی دارند. یعنی شما می توانید کل مبلغ را از هر کدامشان که خواستید مطالبه کنید و نیازی نیست حتماً اول سراغ صادرکننده بروید. این یک مزیت بزرگ برای دارنده سفته است.
• چالش های سفته سفید امضا: گاهی سفته را سفید امضا می دهند، یعنی مبلغ و تاریخش خالی است. اگر سفته ای سفید امضا به شما داده شده، باید حتماً توافقات خود را به صورت کتبی و دقیق داشته باشید که در آینده برای تکمیل آن به مشکل برنخورید. اثبات اینکه سفته سفید امضا بوده و خلاف توافق پر شده، کار سختی است و نیاز به دلیل و مدرک قوی دارد. پس تا حد امکان، سفته را به صورت کامل پر شده دریافت کنید.
• سفته های تضمینی و شرایط خاص اجرای آن ها: سفته هایی که برای ضمانت صادر می شوند (مثل سفته ضمانت حسن انجام کار، ضمانت تخلیه ملک یا ضمانت وام)، شرایط اجرای خاصی دارند. برای به اجرا گذاشتن این سفته ها، ابتدا باید عدم انجام تعهد توسط صادرکننده سفته اثبات شود. مثلاً اگر سفته ضمانت تخلیه است، باید اثبات شود که مستأجر ملک را تخلیه نکرده. این اثبات معمولاً از طریق ارائه مدارک و شواهد (مثل اظهارنامه، گزارش کارشناسی یا حتی شهادت شهود) در دادگاه انجام می شود.
• نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه: خسارت تأخیر تأدیه سفته طبق شاخص بانک مرکزی محاسبه می شود. همانطور که قبلاً اشاره شد، این خسارت در صورت واخواست به موقع سفته، از تاریخ واخواست محاسبه می شود و در صورت عدم واخواست، از تاریخ مطالبه قضایی (یعنی تاریخ ثبت دادخواست). محاسبه دقیق این خسارت توسط کارشناس دادگستری یا خود قاضی انجام می شود.
• نقش و اهمیت مشاوره با وکیل متخصص: پیچیدگی های قانونی به اجرا گذاشتن سفته کم نیست. در بسیاری از موارد، به خصوص اگر مبلغ سفته بالا باشد، پای ظهرنویس و ضامن در میان باشد، یا بدهکار دفاعیات پیچیده ای مطرح کند، گرفتن وکیل متخصص در امور اسناد تجاری می تواند کارتان را حسابی جلو بیندازد و شانس موفقیت تان را بالا ببرد. وکیل می تواند راهنماییتان کند، دادخواست را دقیق بنویسد، در مراحل دادگاه از حقتان دفاع کند و به بهترین شکل پرونده را پیگیری نماید.
• مواردی که سفته ممکن است بی اعتبار شود: مواردی مثل جعل، تحریف، یا عدم رعایت مقررات شکلی ضروری در زمان صدور (مثلاً عدم وجود امضا یا مبلغ تعیین شده) می تواند باعث شود که سفته اعتبار قانونی خود را از دست بدهد یا به عنوان سفته قابل اجرا شناخته نشود. به همین دلیل، در زمان دریافت سفته، حتماً از کامل و صحیح بودن تمام مندرجات آن اطمینان حاصل کنید.

هر سفته داستان خودش را دارد. اما با آگاهی و اقدام به موقع و درست، می توانید از حقوق خودتان دفاع کنید و اجازه ندهید پولتان به باد برود.

خلاصه و کلام آخر

خب، رسیدیم به آخر داستان به اجرا گذاشتن سفته. همانطور که دیدیم، برخلاف تصور خیلی ها، سفته قلق های خودش را دارد و به سادگی چک نمی شود آن را به اجرا گذاشت. یادتان باشد که اجرای سفته از طریق ثبت ممکن نیست و تنها راه، مراجعه به دادگاه است. این را ملکه ذهن خودتان کنید تا از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری شود.

واخواست به موقع سفته توی این مسیر حکم کیمیا را دارد! اگر می خواهید از تمام مزایای قانونی سفته بهره مند شوید (مثل امکان رجوع به ظهرنویسان و ضامنین، یا مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ واخواست) و در صورت لزوم، جلوی فرار از دین بدهکار را بگیرید، حتماً حواستان به مهلت ۱۰ روزه واخواست باشد و این گام را به هیچ وجه از دست ندهید. بعد از آن، مراحل دادگاهی از ثبت نام در سامانه ثنا، جمع آوری مدارک، تنظیم دقیق دادخواست تا رسیدگی در دادگاه و در نهایت اجرای حکم و توقیف اموال، پیش روی شماست.

این فرآیند، گرچه ممکن است کمی زمان بر و پرپیچ وخم باشد، اما یک راه قانونی و مطمئن برای وصول وجه سفته شماست. پس با دانش کافی و در صورت نیاز، با کمک یک وکیل خبره، با اعتماد به نفس این مسیر را طی کنید و اجازه ندهید حق تان پایمال شود. یادتان باشد، آگاهی و اقدام درست، بهترین دفاع از حقوق شما در برابر هرگونه سوءتفاهم یا عدم انجام تعهد است.